Ja, Monk. Nou weten we het wel. Nederland deugt niet en het is de schuld van het kapitaal.

Mijn gezever is gering vergeleken met dat van Jürgen Westphal. Die man kent u natuurlijk niet. Dat krijg je ervan wanneer je nooit in Leipzig komt en, mocht dit wel het geval zijn, meer aandacht hebt voor de chique etalages der modezaken dan voor de eenzame cowboy op straat.
Heer Westphal heeft zich opgesteld in het hart van het winkelcentrum van de stad. Je kunt hem gemakkelijk herkennen aan de rode vlag van de voormalige Sovjet Unie, die hij meevoert. Drie jaar geleden was ik daar en toen stond hij er ook. Hij is even beminnelijk als hardnekkig. Even onwrikbaar als creatief.

In zijn opvatting leven de mensen tegenwoordig in Plopsaland. Vergeten zijn de Duitsers dat ze ooit werden bevrijd door de troepen van Stalin. Ja, bevrijd! De rijkdom die hem omringt, laat hem koud. Hij weet allang dat het fout zal aflopen. Griekenland is de eerste kraai die de winter aankondigt. Toch is hij geen verbitterd man. Goed gehumeurd draagt hij dagelijks de socialistische beginselen uit op deze centrale plek in de stad. Dialectiek is hierin een kernwoord. Dit is beweging, veroorzaakt door tegengestelde krachten. De theorie in een paar zinnen:

De bourgeoisie (kracht = these) schept de arbeidersklasse (antithese = tegengestelde kracht). De synthese (opheffing tegenstelling) impliceert de verdwijning van het kapitalisme en de intocht van het socialisme.
Of hiermee weer een nieuwe these is ontstaan of dat hiermee het laatste stadium is bereikt, heb ik niet gevraagd. Ik wil niet alles weten.

Hij heeft zijn denkbeelden op papier gezet en biedt ook kalenders aan met zelfgemaakte tekeningen: sober en prettig om naar te kijken. Socialisme is voor hem als de natuur zelf. Met steun van zijn broer maakt hij muziek die op huisgebrande cd’s staat. Alles kost een schijntje, want Alle Menschen werden Brüder.
Na een half uur met hem te hebben gesproken, vervolg ik mijn weg, mijn eigen pad naar ergens. Over het bevrijdende karakter van het Rode Leger zullen wij het niet snel eens worden, maar onze zorg over de tijden van heden is gelijk.

Nederland is een geweldig land, maar heeft wel problemen. De stadsbussen en treinen zijn overvol, net als de snelwegen, de fietsenrekken, de winkels van ABC, de fokkerijen voor varkens en kippen, de platbodems van de Gay Parade en de wachtkamer van de tandarts. Winkelstraten en stationspleinen hangen vol reclamemateriaal en achterstraten worden massaal beklad door graffititoeristen. Je breekt je nek over verkeersborden, gerecyclede plastic palen, schoenenrekken en vuilniszakken. Begraafplaatsen zijn zo vol, dat je lichaam na tien jaar wordt geruimd of de erfgenamen moeten flink bijbetalen. Veel mensen wonen als kratkippen of zijn de slaaf van hun hypotheek. Gelukkig zijn er veel musicals van Joop om naartoe te gaan.

Met bezit is het als met schulden. Niet het bestaan ervan is het probleem, maar de mentaliteit waarmee ze zijn ontstaan. Ondersteund door ideologie en media wordt maar doorgehamerd op het goede aan veel en meer van hetzelfde, inclusief schulden.

Ik had kunnen weten waar het naartoe ging. Halverwege de jaren zestig reed ik met mijn ouders in hun auto richting strand. We liepen vast in een file, die op weg bleek te zijn naar het circuit van Zandvoort. Mijn vader voorspelde ter plekke dat in de toekomst alle wegen verstopt zouden raken. Ik verheugde mij bij voorbaat. In die dagen noteerde ik onderweg nummerborden en schreef merk en type auto erbij. Mijn schrift met harde kartonnen kaft zou op deze manier snel vol raken en dat was precies het streven van de kleine Monk. Ik verzamelde uit schaarste en kon onmogelijk voorzien dat overvloed, een plak beton met vijfhonderd geparkeerde auto’s, mij uiteindelijk vooral een leeg gevoel zou bezorgen.

Als veelheid de these is, dan is schaarste de antithese. In Nederland is gebrek aan behoorlijk onderwijs, wetenschappelijk onderzoek, zorg voor ouderen en zieken, aan inhoudelijke journalistiek, maatschappijkritische jeugd, aan behoorlijke romanschrijvers en dichters.  Winkels verkopen bergen slechte kleding en domme hebbedingetjes, rotzooi die op een braderie thuishoort. Kwaliteit moet gezocht worden en is peperduur. Zelfs paling wordt gekweekt en is niet meer te vreten. Stilte is een schaars goed en dus zijn burenruzies over geluidsoverlast aan de orde van de dag. Het verkeer is een terrein waar brutale mensen hun recht nemen. Er is nauwelijks reflectie en afweging. Tolerantie is iets voor anderen om te betonen. Zelf denken is nergens goed voor. Vanaf de straat, het scherm van tv of pc en de zakken vol reclamefolders krijg je alles met de moker ingeslagen:
I am a fashion addict, so what? Bijzonder wonen voor iedereen. Het begint al te werken vanaf de eerste vier wasbeurten. Nu met echte moordenaars. Hoeveel Bank wil jij hebben? Bij zulke prijzen blijf je proosten. Je eigen clublied met Wolter Kroes. Bel je schor, want Nederland houdt van simpel. Met simpel wordt niet eenvoud bedoeld, maar een product van ongehoorde domheid.

Je zou denken dat onze bestuurders zich inspannen om wegen in te slaan die leiden naar een synthese, een opheffing der tegenstellingen. Ik denk aan een land met minder bewoners, huizen, wegen, energiecentrales, bedrijventerreinen, landingsbanen en havenaccommodatie. Een land met meer tuin bij huis, speelgelegenheid voor kinderen, een crossterrein voor hangjongens, parkeerplaats bij je werk, dienders die daders zoeken in plaats van getuigen. Een land ook, waar echte diversiteit als rijkdom wordt begroet, cultuur als basis van het leven wordt beschouwd en kwaliteit boven kwantiteit gaat.

Helaas. De these is nog niet uitgewoekerd. Alles moet juist groeien, wordt ons voorgehouden. Groei is essentieel! Een land dat niet groeit, staat stil. Stilstand is achteruitgang en leidt tot armoede en verval. Nooit hoor je dat onder groei de toename in ontwikkeling wordt begrepen, of verbetering van menselijke relaties en onderling begrip. Dit zijn waardeloze bijproducten, hooguit bespreekbaar aan de politieke borreltafel.
Zelfs bij de overheid wordt onderlinge competitie verwelkomd en dragen tegelijk cursussen en bijeenkomsten bij aan de gewenste eenheidsworst. Managers beschouwen bedrijven en diensttakken als speelterrein en hun eigen stairway to heaven. Ondernemingsraden zijn teruggedrongen tot het fopspeen niveau van een leerlingenraad op een middelbare school. Waardering voor kernkennis en echte betrokkenheid is uit de mode. Een bedenkelijke koers, want de sterke Duitse economie draait juist vooral op beginselen van overzichtelijkheid, wederzijds vertrouwen, loyaliteit, betrokkenheid en ervaring. En op eigen centen, in plaats van op geleend geld dat moet worden terugbetaald.

De schuld van het kapitaal. Tja. Kapitaal lijkt een anonieme kracht, maar er beslissen steeds mensen over. Mensen met belangen en overtuigingen. U weet vast zelf wel wie hiervoor in aanmerking komen. In geval van twijfel even in de spiegel kijken.
De muziek van heer Westphal laat ik nog even liggen. Cadeautjes zijn het leukst wanneer het pakpapier er nog omheen zit. Om hem tegemoet te komen zal ik een LP opzetten van Group 1850, een duistere band uit het Rotterdamse van eind jaren zestig.
Moeder Aarde Waar Wij Allen Tezamen Zouden Moeten Zijn, zingt Peter Sjardin in vier talen.
Hiervan de dialectiek uit te leggen, is het huiswerk voor de volgende keer.

MONK

8 september 2011