Op gezette tijden komen ze langs: zwart/wit beelden uit de oude doos. Onlangs zag ik op tv de Russische schaatser Jevgeni Grishin, de man die meedeed aan vier Olympische Spelen en talloze medailles won. In 1963 dook hij als eerste onder de 40 seconden op de 500 meter. Onwaarschijnlijk dat ik toen naar de beeldbuis heb gekeken. Thuis hadden wij er geen en je kon niet steeds bij buren op de stoep staan. Je hoorde ervan als de wedstrijd allang gedaan was. Tot die tijd verkeerde je in het ongewisse en had je alle gelegenheid je fantasie de vrije loop te laten. De krantenfoto van de sprinter staat me vaag voor ogen. Misschien omdat ik deze destijds gebruikte om mijn held met kleurpotloden na te tekenen, hem nog meer kracht en snelheid te laten uitbeelden. In mijn geheugen zijn foto en tekeningen met elkaar versmolten.
Waaruit kan worden afgeleid dat het geheugen mede wordt gevoed door de eigen fantasie of scheppingsdrang.
Ik zag ook een filmpje waarin aankomende artiesten hun probeersels mochten opvoeren voor een jury van een oudere generatie. Alles in zwart/ wit. Het zag er onbevangen en een beetje harkerig uit. Het programma leek wel opgenomen in een bollenschuur. Een orkestje van drie mondharmonica’s, een bevende zangeres, een stapelgekke André van Duyn en nog zo wat. Ik keek ernaar en hoorde mezelf denken: en dan nu een optreden van het bandje langharigen dat zich Q65 noemt.
Waarmee het geluid van een volslagen nieuw tijdperk de huiskamers zou binnenvallen. Uiteraard in full colour, want je wilde precies weten wat die lui droegen. Niet voor niets stonden ze in de Muziek Express in kleur afgebeeld.
Ik gebruik hier de woorden herinnering en geheugen door elkaar. Misschien moet ik ze inhoudelijk samenvoegen, waarmee ik uitkom op het woord herinneringsvermogen.
Het is lastig uit te maken of het geheugen wordt opgebouwd uit beelden in zwart/wit of in kleur. Je bent afhankelijk van wat mensen beweren en zij kunnen redenen of gewoonten hebben die tot onbetrouwbare antwoorden leiden. Fantasy fills reality.
Uit Duits onderzoek naar dromen komt naar voren dat ouderen vaker zwart/wit beelden zien dan jongeren. Oorzaak zou liggen in de omstandigheid dat zij opgegroeiden met zwart wit beelden in de media. Als dit klopt, kan hetzelfde gelden voor het geheugen. Wat ooit exclusief of dominant werd ingevuld met zwart/wit beelden, zal niet herinnerd worden in kleur.
Klinkt logisch en daarom vraag ik me af of het klopt. Immers, deze stelling gaat uit van het geheugen als statische opslag en niet als dynamische kracht, waarin het geheugen wordt aangepast aan wat nodig of wenselijk is.
Het geheugen kan niet zonder samenhang. Losse feiten zonder context zijn gedoemd te verdwijnen of te verworden tot particuliere nachtmerries die door geen ander begrepen kunnen worden. Bewust en/of ongewild worden herinneringen bijgesteld. Je wilt de aandacht en dan moet je verhaal enigszins aansluiten op de beleving van die ander. De eeuwige behoefte jezelf beter voor te stellen dan je bent of was, speelt ook een geduchte rol. Wie had er na de Tweede Wereldoorlog niet in het verzet gezeten? Geef de mensen een verhaal dat voorstelbaar is en ze geloven alles. Maria verschijningen werden en worden door hele volksstammen voor waar gehouden. Anderen haken af bij dergelijke berichten, maar die vinden vroeger of later wel een ander kalf om te aanbidden.
Ik weet overigens niet of iemand ooit heeft geïnformeerd of Maria in kleur of in zwart/wit aan hen werd opgevoerd.
In het NLP* communicatiemodel wordt gesproken van interne representaties. Hiermee wordt de manier bedoeld waarop wij onze herinneringen coderen. Deze codes bestaan uit modaliteiten: beelden, geluiden, gevoelens, smaak en geur. Deze worden onderverdeeld en één van de submodaliteiten in de categorie beeld is de vraag of iets in kleur of zwart/wit is. De kwestie is dus betrekkelijk ondergeschikt. Hoewel. Waar hoofdmodaliteiten de structuur van de interne representaties bepalen, tekenen de submodaliteiten voor de betekenis.
Dus beïnvloedt de vraag of je iets in kleur dan wel in zwart/wit herinnert de beleving van een herinnering.
Het is nu de kunst om uit te vinden welke submodaliteit of betekenisgever leidend (driver) is. Als je daaraan sleutelt, verandert je hele perceptie van een herinnering. Handig bij de aanpak van trauma’s, maar hoe ver kun je erin meegaan zonder het gevoel te krijgen dat je op batterijen functioneert?
Er bestaan commerciële bureaus die NLP gebruiken om de toekomstverwachtingen van mensen te beïnvloeden. Positief denken wordt beschouwd als de motor om in het leven vooruit te komen en oude obstakels in het brein subtiel maar ingrijpend aan te pakken. Regain confidence to embrace every moment. In deze tijd van flexibiliteit en competitie vind je klanten genoeg om te herprogrammeren.
Nu ik erover nadenk, kom ik tot de conclusie dat ik al op jonge leeftijd erg modern was. Waar ik van buitenaf werd opgescheept met zwart/wit beelden die mij een halve eeuw later nog nutteloze en belastende gevoelens van leegte en onherbergzaamheid zouden brengen, voerde ik uit eigen beweging een alternatief in voor de codering van mijn persoonlijke interne representatie. Gevoed door de fantasie die mijn onwetendheid omtrent de buitenwereld meebracht, herschiep ik de beschikbare werkelijkheid (de zwart/wit foto van Grishin) met zelf gemaakte tekeningen. Mijn hulpmiddel was een eenvoudige doos met 12 Bruynzeel kleurpotloden. Een frivoliteit die, bij gebrek aan positieve respons uit de omgeving, vroeg in mijn puberteit een stille dood stierf. Een opgroeiende jongeman kreeg nuttiger bezigheden voorgeschoteld dan een beetje kinderlijk bladen papier vol te kladden. De consequentie is duidelijk: het afpakken van kleurpotloden kweekt zwartkijkers.
Nu begrijp ik ook waarom ik (en al tamelijk snel) van fotografie in zwart/wit overschakelde op kleur. De bestaande wereld beviel mij niet en instinctief besloot ik er iets aan te doen. Of het allemaal veel heeft geholpen is de vraag, maar geprobeerd heb ik het wel.
Monk
21 januari 2012
NLP: Neuro Linguistisch Programmeren
