Deze week mogen de burgers van Europa hun stem uitbrengen over de toekomst van het continent. Klinkt goed, maar bovenal verwarrend.
Zonder neerbuigend te willen zijn, vermoed ik dat Europa voor veel mensen te groot is. Het gemiddelde voorstellingsvermogen reikt niet verder dan honderd kilometer en de eigen portemonnee. Daarbij laten politici en de media zich door de jaren heen ongenuanceerd uit over Europa. Enerzijds heet het een geweldige kans te zijn, anderzijds dient het als zondebok voor financiële tegenvallers of onwelkome regelgeving.
Het Europese gevoel heeft onder de financiële en economische malaise te lijden gehad, zoveel is zeker. Het is weinig mensen ontgaan dat sommige aangesloten landen door malversaties, overmoed en regelrechte corruptie in zwaar weer zijn beland. Politieke leiders blijken minder machtig dan verondersteld en de bankensector liet het niet alleen afweten, maar waagde het bovendien de hand op te houden bij de burger. Miljoenen verloren hun baan en herstel verloopt traag. Anderen voelen de werkdruk stijgen en het leven verschralen tot een proces van werken en geld uitgeven. Europa werd rijker, maar of het geluksgevoel toenam, is nogal de vraag.
De politieke tegenstellingen zijn klassiek, al doen de liberalen en in hun kielzog de sociaal democraten er veel aan om dit te verdoezelen en om te zetten in entertainment.
De Marxistische tweedeling is nog altijd actueel. Aan de ene kant staan de kapitalisten, de geldschieters, de banken, multinationals en hun politieke vrienden die deze richting willen bevorderen. Aan de andere kant de van loonarbeid afhankelijke burgers en kleine zelfstandigen. Kunstenaars, wetenschappers, filosofen en zelfs voormalige kopstukken uit politiek en bedrijfsleven roepen dat de gaande ontwikkelingen onvermijdelijk zullen vastlopen.
De tegenstelling is volop herkenbaar, maar wordt nog zelden in deze termen vertaald.
Europa. Wat is dat voor iets? Ondanks alle verdragen en afspraken om belangen te verenigen en contacten te vergemakkelijken, ondanks invoering van een gemeenschappelijke munteenheid, een sterk toegenomen arbeidsmobiliteit, toerisme en studenten uitruil, blijft Europa een rommelig geheel. Het is van oudsher een gebied van migrerende volkeren, een kruiwagen vol verschillende talen, etnische achtergronden en gewoonten, een collectieve herinnering aan oorlogen en diepe crises. De USA waren jong toen zij tot een enkelvoudig land werden samengevoegd en Rusland is al eeuwen verenigd, al is het in beide gevallen tegen wil en dank van vele inwoners. Europa is als een moeizaam gedresseerd klasje van vechthonden.
De komende verkiezingen roepen weinig enthousiasme op onder de burgerij. Hoe komt dat?
Europa is geen natuurlijke eenheid maar een constructie. Deze is opgezet door politici en het grote bedrijfsleven, niet vanuit gewone mensen. Ondanks democratische processen ontbreekt hierdoor het geloof in de eigen invloed. Europa wordt geassocieerd met luxe conferenties en multinationals die hun eigenbelang najagen. Daarbij is het denken in de westerse wereld gericht op haast en resultaat. De enige methode om van Europa snel een eenheid te smeden, is een hardhandige en die wenst niemand en met reden. Een andere oorzaak van onze bezwaren is, dat wij verwend zijn en hebben afgeleerd om offers te brengen. Een bewijs hiervan is het stelselmatig uitkleden van onze defensie. Vrijheid wordt allang beschouwd als een gegeven dat geen geld mag kosten. Onze leiders zijn hierin gemakzuchtig meegegaan: aan handhaving is politiek gezien immers niets te winnen.
Samengevat: het gevoel van noodzaak tot eenheid in Europa ontbreekt op grote schaal. Onze leiders wijten dit graag aan onwetendheid (onkunde) bij de burgers, maar zij dragen zelf de grootste schuld. Decennia lang hebben zij het Europese project gepresenteerd als een pretpakket, een situatie waarin iedereen alleen maar kon winnen. Zij blijken evenwel niet bij machte banken en het grote bedrijfsleven te beteugelen. Dit betekent een sterke invloed van producenten op de politieke inbreng over Europa. Anders gezegd: Merkel kan weinig zonder goedkeuring van BMW en IG Farben. Als dit project werkelijk slaagt, ga ik voortaan op zondag naar de kerk.
Monk
20 mei 2014
(foto: Monk)
