Tegen het einde van het jaar regent het excuses. Lubbers zei sorry wegens zijn vroegere politieke diefstal van pensioengeld, Jolande Sap mompelde hetzelfde over haar deelname aan het Kunduz avontuur, Samsom heeft het alvast gedaan met het oog op een vroegtijdig stuklopend kabinet met de VVD, Nick en Simon zouden het graag zingen om er geld aan te verdienen, maar een van hen is niet bij stem en het valt te hopen dat dit voorlopig zo blijft. Sorry hoor, ik bedoel er niets mee.

Algemeen is de opvatting dat er na het uitspreken van een excuus wel weer genoeg naar het verleden is gekeken en de machine weer op volle kracht vooruit moet worden gezet.
Bij voorkeur met dezelfde lieden die verantwoordelijk waren voor de fouten, maar soms is de betreurde kwestie al zo lang geleden dat voor betrokkenen het rijkelijk toebedeeld pensioen reeds is ingetreden. Sorry dient hoe dan ook vooral de zielsrust van de brokkenpiloot. De sukkels die de klos waren, kopen er nog geen zak kerstkransjes van Albert Heyn voor.

Dezer dagen mocht ik ook een paar sorries in ontvangst nemen. De meest opvallende verontschuldiging kwam van UWV, wegens het anderhalf jaar lang laten liggen van een bezwaarschrift. Sorry Monk. Klinkt goedbedoeld, maar wat stelt het voor, welke consequenties vloeien er uit voort? De vraag stellen is hem beantwoorden. Het is een vorm van beleefdheid en dient hooguit om te voorkomen dat iemand kwaad wordt en uitkijkt naar maatregelen. Het behoort tot de standaard taal en betekent zoiets als Nog een prettige dag verder.

Natuurlijk werd mijn bezwaar door UWV afgewezen. Waarom zou een instantie zichzelf corrigeren waar zij van buitenaf niet wordt gedwongen? Deze keer was ik er tijdens de zitting op betrapt niet erg vaak op mijn stoel heen en weer te schuiven en zelfs te begrijpen wat er werd gezegd. Het staat in de motivatie van de afwijzing. Had ik tijdens het gesprek op moeten staan en heen en weer marcheren voor het raam? Iemand een klap voor zijn of haar kanis verkopen? Een hartaanval simuleren? Ben ik kortom als gewoonlijk te beleefd en inschikkelijk geweest?

Het lijkt er op, maar er komt iets anders bij kijken. De bezwaarprocedure is vooral een fopspeen, een wettelijk instrument dat in theorie een genomen besluit kan wijzigen, maar dit in de praktijk zelden doet. De mensen die eraan werken, maken deel uit van dezelfde organisatie en staan op dezelfde loonlijst als hun collega’s van het oorspronkelijke besluit.
Daarbij zal het elke beoordelaar een rotzorg zijn welk oordeel wordt uitgesproken, zolang men maar nergens op aangesproken kan worden. UWV beoordeelt klanten niet op hun gezondheid. De instantie zoekt naar lacunes en spijkers op laag water, conform de gestelde opdracht, voorgedrukt in een macro met hokjes om af te vinken. Boven de glazen deuren van het bedrijf prijkt een onzichtbare maar duidelijke tekst: Niet Hier.

Deze missie is vastgelegd als uitvloeisel van een politiek besluit dat in 2004 in werking trad.
Denk niet dat ik dit uit mijn rancuneuze duim zuig. Ik heb het uit de eerste hand, van een betrokken keurmeesteres zelf. Ze zei: Monk, als je voor 2004 was gekomen, werd je fluitend afgekeurd. Maar ja, de normen zijn veranderd.
Meerdere keuringsartsen van UWV pakten destijds hun biezen omdat zij niet konden leven met de nieuwe opdracht, slechts bedoeld om kosten te sparen en de zittende politieke macht een beter imago te verschaffen. De echte dokters werden vervangen door zogenoemde verzekeringsartsen.
Je kunt de nieuwkomers van 2004 weinig verwijten. Zij handelen conform de nieuwe regels. De beleidswijziging leidde tot de beroemde klasse van loempia inpakkers en kwekers van Bonsai boompjes, werkzaamheden die men in theorie vanuit een rolstoel met dubbele banden kan uitvoeren.

Bovenstaande valt samen te vatten als systeemgeweld. Het is onzichtbaar en wordt verpakt in termen van waardevrije rationaliteit en redelijkheid. In wezen vertegenwoordigen deze termen een ideologie, een stelsel van opvattingen hoe het er in de samenleving aan toe dient te gaan, inclusief commissies van bezwaar en beroep. Systeemgeweld uit zich in de weerslag die het op mensen heeft in de vorm van subjectief geweld, dat juist heel goed zichtbaar is en alle aandacht krijgt in de bestrijding ervan. Te denken valt aan vandalisme, ruzies met geschreeuw, inbraken en verkrachting, hooliganisme en allerhande vormen van diefstal en fraude, met als extremiteit terrorisme.

Je kunt het zo zien: wie een kuil graaft en van het weggehaalde zand een windkering bouwt, neemt niets weg en brengt niets mee. Slechts de vorm verandert en de mensen die ervan profiteren. Duitse badgasten aan het Noordzeestrand hebben in dit opzicht een reputatie. Ze graven een kuil, vormen van het verkregen zand een terreinafbakening, leggen een handdoek neer en gaan liggen. Als anderen mopperen op deze versie van bunkercultuur, zeggen de Duitse gasten beleefd sorry. Meestal dan toch. Maar ze blijven wel liggen en hun bouwsels verdwijnen pas als de eindeloze zee ze opeist.

Monk
26 december 2012