GroenLinks heeft een nieuwe fractievoorzitter, de pas 29 jarige Jesse Klaver. Hij vervangt Bram van Ojik, een man die allang de indruk wekt de uitgebluste penningmeester van een schaakcafé te zijn.

Klaver benoemt een aantal opvattingen die ik met hem deel. De overheid moet niet verder worden uitgekleed in termen van geld en taken, maar juist versterkt en meer sturend. Genereer hiertoe geld door multinationals vermogensbelasting op te leggen. Weg met die tax loopholes! Nutsbedrijven dienen buiten de neoliberale graaimarkt te worden gehouden. Stop de toename tussen private rijkdom en publieke armoede!

Tegelijk wanneer ik dit zeg bekruipt mij het gevoel op de Noordpool te staan en tegen ijsschotsen te praten. In minder dan een halve eeuw is Nederland weggezakt in een proces van culturele kaalslag en mentale armoede. Zelfs de taal werd verwaarloosd en aangetast. Wat resteert is homo economicus, de volkse variant van het grote geld en daarmee ook het excuus hiervan.
Het land stemt onverminderd VVD en aanverwante partijen, dus moet het hiervan ook de gevolgen maar dragen. Jesse Klaver is achterhaald nog vóór hij aan zijn optreden bij GL begint.

De nieuwe fractievoorzitter vraagt zich af wat er is gebeurd met de gasopbrengsten van de afgelopen halve eeuw. Ik neem aan dat dit retorisch is bedoeld. Kabinetten van diverse pluimage hebben hiervan hun politieke doelen nagejaagd die alle uiteindelijk op hetzelfde neerkomen: macht. Ons land kent nauwelijks staatslieden en politici met visie. Wij zijn een natie van kruideniers en betweters.

Klaver verwijst naar de manier waarop Noorwegen met de opbrengsten van zijn bodemschatten omgaat: de Noren potten het op, met als gevolg dat elke Noor inmiddels miljonair is, althans in theorie. Geen enkele financiële crash zal het land de das omdoen. Nederland zit tot de nek in de schulden. Dit tekent overigens niet alleen de politiek, maar vooral de volksmoraal.

Ooit heette Nederland een spaarzaam land. De mensen sappelden met kwartjes en dubbeltjes, sommigen met guldens en knisperende bankbiljetten. Geld dat je niet had, kon je niet uitgeven, al zuchtte menig middenstander onder de poflijst van zijn klanten. Voordeel van de spaarcultuur was bovenal dat er algemeen begrip was voor elkaars beperkte mogelijkheden.
Deels is dit beeld van spaarzaamheid een mythe, bedoeld voor orde en gezag. Ook in de dagen van het Calvinisme waren er grote jongens die met speculeren en waanzinnige uitgaven het land naar de rand van de afrond voerden.

Met de vrije vlucht van de banken en hun consumentenproducten stortte de mythe definitief in. Elke dwaas kon geld lenen en dit uitgeven, hiermee de indruk wekkend van maatschappelijk succes. Wie spaarde, werd voor gek en tot vrek verklaard, een standpunt dat door het landsbestuur werd overgenomen. Gevolg: een geweldige groei van de economie, met name van de afdeling gebakken lucht. Al te opvallende gaten werden gedicht met de opbrengsten van aardgas. Het bleek ontoereikend: we staan collectief zwaar in het rood.

Oppotten en uitgeven zijn gebaat bij een balans. Voor een deel zijn de gasgelden nuttig besteed: er werd infrastructuur mee betaald en sociale cohesie. De Noren hebben makkelijk praten met die paar miljoen mensen in een zee van ruimte. Op een bak goud zitten, is tamelijk zinloos. Desondanks: enige spaarzaamheid getuigt van zelfbeheersing en besef van verleden en toekomst. Deze waarden zijn in ons overbevolkte land nagenoeg verdwenen.

Een politicus is gedoemd tot het doen van krasse uitspraken en het bieden van simpele oplossingen. De werkelijkheid is evenwel weerbarstig en obstructief. Klaver beet onlangs de schrapende bankiers van ABN/AMRO toe, niet te willen weten in wat voor universum zij leven. Hij doet er verstandig aan zich daar juist wel voor te interesseren. Immers, Gerrit Zalm mag te elfder ure hebben gezegd dat de bonusverlening bij zijn bank verkeerd was, kort hierna voegde hij er giftig aan toe dat in ons land sprake is van een inlevercultuur. Ik voelde meteen weer die poolwind.

Monk
18 mei 2015
(foto: Monk)