Amsterdam

Tot het einde van de vorige eeuw moest je een aparte bijdrage betalen om tv te mogen kijken en radio te beluisteren. Lange tijd werd deze belasting kijk- en luistergeld genoemd, naderhand neutraler omroepbijdrage. Wie de belasting ontdook, moest oppassen voor mannetjes op straat. Je herkende ze aan hun onzichtbaarheid. Ze belden aan, informeerden naar bezit van radio en/of tv en vroegen bij ontkenning soms of ze even binnen mochten kijken. Daarna werd je doodgeschoten. Geintje.

In die dagen had je nog de illusie van invloed. Geen student of kraker die erover dacht om te betalen voor entertainers als Albert Mol, Hans Kazan of Mies Bouman. De grote socialist Wim Kok onderkende dit. Hij ontsloeg evenwel niet de entertainers, maar schafte de omroepbijdrage af. Voortaan kregen de coryfeeën hun geld via de algemene middelen. De mannetjes werden parkeerwacht of pizzabezorger. Zij waren eraan gewend te worden uitgescholden.

De publieke omroep kent een lange neergang. In den beginne werd nog minachtend gesproken over de vertrossing van medialand. De inhoudsloze TROS strekte tot voorbeeld van hoe het niet moest. Later kwam het schreeuwende Veronica erbij. Reclame begon schoorvoetend en groeide uit tot de plaag van vandaag. Publieke zenders kregen concurrentie. Commerciële uitbaters kunnen doen wat ze willen, de publieke zijn aan overheidsregels gebonden. Onder decennia van vertrossing zijn de verschillen evenwel vervaagd, inclusief hun verdienmodel.

Veel politici zouden diep in hun hart het liefste de publieke omroep de nek omdraaien. Zij vinden haar te links.  Zij worden in toom gehouden door besef van eigenbelang. Voor afschaffen is de publieke opinie nog niet rijp. Dus wat doe je dan? Je lanceert een dagelijks ochtend programma voor neoliberalen en noemt het WNL, Wij Nederland. Je voert drie kabinetten lang bezuinigingen door en stelt zodanige eisen aan de programmering dat er steeds meer inhoudsloze troep wordt opgediend. Vervolgens  kom je met een vernieuwde mediawet. Hierin benoem je nog eens de kerntaken in woorden die hun oorspronkelijke betekenis allang verloren hebben.

Deze kerntaken omvatten informatie, educatie en cultuur. Klinkt goed, maar wat betekent het? Zo worden we binnenkort verlost van programma’s als 1 tegen 100, Bed en Breakfast en de dieptepunten van Hoer zoekt Boer. Helaas blijft andere shit, als Wie is de Mol en Heel Holland Bakt wel gehandhaafd. Van die programma’s kun je heel wat opsteken, schijnt het.

Criterium voor handhaving van programma’s is dat zij voldoende moeilijk bereikbare kijkers trekken. Wie zijn dit? Gaat het om intramurale patiënten, gevangenen met een sprietantenne aan de centrale verwarming, analfabeten, naar ons land gevluchte Syrische tandartsen met behoefte aan een relnicht?

Waardering van de kijker is de belangrijkste meetlat voor NPO. Slecht nieuws voor het denkende deel van Nederland. Meetlat moet natuurlijk zijn de kwaliteit van het programma. De formulering is ongetwijfeld ingegeven door twee ingrediënten: de wens om via reclamegelden inkomsten te genereren (het neoliberale verdienmodel) plus minimalisering van eventuele politieke schade: geen politicus wil Jan Modaal tegen zich innemen. Zo werkt Staats TV in een democratie. Wat de gemiddelde kijker wenst, weten we van de commerciële zenders: emotie. Niks informatie, educatie en cultuur. 

Bij de publieke omroep heerst angst voor saaiheid. Waardoor mensen afhaken. Een argument voor uitgekakte TV bazen en hun overschatte personeel. En dan nog: wat zou het? Zelfs het onderwijs, grootaandeelhouder in verveling, beseft na een halve eeuw doelloos experimenteren en bureaucratiseren dat saaiheid onvermijdelijk is voor kennisoverdracht.

Voor de publieke omroepen wordt het tijd om hun kerntaken echt te gaan waarderen. Andere onderscheidende eigenschappen met de commerciële concurrentie zijn nauwelijks te vinden.

Mijn voorstel is, om alle flauwekul meteen van de publieke beeldbuis te vegen. Shows, kook- en tuinprogramma’s, buitenlandse series en heel veel sport. Kan allemaal prima via commerciële kanalen gevolgd worden. Grappenmakers  boven de Balkenende-norm mogen ander werk zoeken. Over bezuinigen gesproken en we raken meteen verlost van Wittemannetjes en Dikke Paul.
Documentaires, maatschappelijke fora, wetenschap, kunst, geschiedenis,  politiek en regionale onderwerpen die hout snijden, kunnen eindelijk opbloeien.  Nederland 3 kan worden opgeheven.  Maar de resterende programma’s moeten kwalitatief zodanig zijn, dat zelfs de bazen van BBC er naar willen kijken.
En als dit niet haalbaar is, pleit ik voor een informatieve, educatieve en culturele betaalzender. Kwaliteit kost geld, zo simpel is het.

Monk
15 februari 2018

Foto: Monk