Lobnitz (D)
Brexit toont de politieke chaos binnen het UK. May is op haar deal met de EU afgestraft in het Lagerhuis. Ternauwernood overleefde zij een aansluitende vertrouwenskwestie die oppositieleider Corbyn stelde. De onderliggende oorzaken zijn evenwel niet typisch of uitsluitend Brits: ze komen in alle EU landen voor, ook in Nederland.
De Britse ruzie heeft als overal te maken met de sociale en economische verhoudingen. Deze zijn in het UK alleen wat scherper dan in andere EU kernlanden. Rijk werd alsmaar rijker, arm bleef arm. De gewone bevolking geeft hiervan Brussel de schuld. De nomenclatuur zwijgt of erger: ze komt zogenaamd op voor de burger. Hier komt bij dat het UK een eiland is. De bewoners zijn van oudsher gewend hun land te zien als een onafhankelijke entiteit en minder als onderdeel van Europa. In het verlengde hiervan speelt nationale trots. Wat tornen aan de ziel van een (vermeend) vernederd voormalig wereldrijk teweeg brengt, zien we ook in het hedendaagse Rusland.
May behoort tot de Brexiteers die in hun hart liever bij de EU blijven. Zij roept wel het tegenovergestelde, omdat ze eieren voor haar geld kiest: behoud van politieke macht. Het volk afschepen met de mededeling dat het referendum wordt genegeerd, is geen optie. May heeft de onmogelijke taak op zich genomen om het midden te vinden tussen de druk uit het electoraat tot vertrek uit de EU en de notie dat het land multinationaal gezien beter af binnen Europa. De Britse anti EU houding komt vooral uit de lagere middenstand en werkende bevolking. De elite, politiek, intellectueel en politiek, wil bij de EU blijven. Of hiertussen een hanteerbaar compromis bestaat, is twijfelachtig.
Brussel hoopt op Britse inkeer. Hiervoor zijn meerdere redenen: geopolitieke, militaire en bovenal multinationaal zakelijke. Zeker na 1989 is de EU (onmatig) uitgebreid naar het oosten. Kernidee van deze uitbreiding was het multinationale zakenbelang: afzetgebied, goedkope arbeidskrachten en grondstoffen. Plus een minder zichtbaar maar zwaarwegend effect: afhankelijkheid kweken door leningen te verstrekken. De keerzijde kon de burgers in de hele EU op den duur moeilijk ontgaan: opdraaien voor instortende banken, corruptie, vergroting van het risico in oorlog (Balkan, Oekraïne) te worden meegetrokken, immigratie, onrust op de arbeidsmarkt en een sociaal afbraakprogramma.
Waar Brexit de diepe verdeeldheid toont, speelt de EU graag mooi weer. Europa is tof, luidt de boodschap, de Britten zijn aan zet. Een eenzijdige en arrogante houding. Er wordt vooral gekeken naar de effecten op het multinationale zakenleven, al dan niet terecht vertaald naar werkgelegenheid. Andere prangende zaken worden systematisch onderschat of weggewuifd. De houding van Merkel in de migratiekwestie (Willkommen en verplicht verdeling van migranten over EU landen) maakte overal oude maar taaie ressentimenten los. Landen als Polen en Hongarije zijn voornamelijk op opportunistische gronden (geld) en uit angst voor Moskou nog lid van de EU. Tusk en Juncker doen nu voorkomen of alles uit de kast is gehaald om de Britten erbij te houden. Brussel vertegenwoordigt primair evenwel niet de burger maar de multinationals en de belangen van de elite.
De eenheid die de EU uitstraalde in de onderhandelingen met het UK en eerder met Griekenland, wijst op neoliberale dominantie. Ik zeg neo, omdat het liberale argument (marktwerking, minimale overheid) steeds blijk geeft selectief te zijn en uiteindelijk vooral draait om handhaving van de status-quo. Europa moet blijven dansen op het orkest van Deutsche Bank en consorten.
Maar misschien wijst de eenheid ook de gedeelde angst van de elite voor een pan Europese chaos. In de clash tussen volk en bestuurders moet maar blijken of de instituties overeind blijven.
Om Londen echt aan boord te houden, is aanpassing op details van het Brexit Akkoord geen oplossing. Er moet een werkelijk ander model voor Europese samenwerking worden gevonden. De kans hierop is gering. Brussel wil niet echt tornen aan de bestaande interne machtsverhoudingen. Door dit wel te doen, zullen grote geldschieters en daarmee multinationals hun biezen pakken om in gunstiger gebieden hun tenten op te slaan. De overweging van Brussel is, dat vertrek van de Britten beter kan worden opgevangen dan dat het hele EU systeem op de helling moet. Mogelijk zou dan het hele EU kaartenhuis instorten, dat juist is opgezet om de belangen van het kapitaal te bevorderen.
Alles bijeen mogen we de Britten misschien dankbaar zijn, dat zij de knuppel in het hoenderhok hebben geworpen. Brexit, op welke manier ook doorgevoerd, toont dat de EU slechts een maaksel is en geen onomkeerbare ontwikkeling. Brexit mag als schot voor de boeg gelden voor de Europese zakelijke en politieke elite. Of zij daaraan gevolg zal geven, is nog maar de vraag. Zakelijke belangen overal ter wereld hebben de naam om zich weerbarstig en desnoods destructief op te stellen.
Monk
18 01 2019
(foto: Monk)
