Amsterdam Noord

Het Sociaal en Cultureel Planbureau smijt een rapport op tafel: de Participatiewet* is mislukt. Dit gedrocht van de centrum rechtse coalitie uit 2014 verordonneert dat iedereen in Nederland die kan werken ook daadwerkelijk aan het werk moet. In politieke termen is dit ingekort tot: iedereen moet werken. VVD staatssecretaris Van Ark komt nu met een aanvullende oekaze: gemeenten worden wettelijk verplicht een tegenprestatie te eisen. Op straffe van boete en terugvordering uiteraard, want Den Haag vertrouwt niemand. Voor liberalen is de mens hebzuchtig tot het tegendeel bewezen is. Dat krijg je wanneer je de eigen achterban als referentie kiest. Is er werkelijk sprake van een mislukking zoals het CPB beweert?

De Participatiewet werd ingevoerd per 1 januari 2015. De naam is slim gekozen, want hij klinkt naar Inclusive en andere gelegenheidspraat. Helaas, het was een ordinaire bezuinigingsmaatregel. Nederland werd bezocht door een economische crisis die niemand had zien aankomen omdat de coalitie in sprookjes geloofde. De nieuwe wet verving de WWB*, WSW* en Wajong*.

De gemeenten werden belast met de uitvoering, in formele propaganda begeleiding naar regulier werk in de marktgeleide economie. Prachtig! Ondergetekende werkte jaren voor de grootste sociale dienst van Nederland en ondervond 35 jaar geleden al dat 100% tewerkstelling onhaalbaar is, zelfs voor hen die geacht worden te kunnen werken. Nog eind jaren 90 werd dit begrepen en gerespecteerd; niet perse uit humanitaire overwegingen maar op grond van gezond verstand. Je wilt geen ex gedetineerde aan het ziekbed van je moeder en met een sitar hippie kun je leuren tot je een ons weegt.

De gemeentelijke uitvoerder budgettair afknijpen is 1 ding. Het onuitgesproken doel van de wet was evenwel de arbeidsmarkt te destabiliseren met goedkope arbeidskrachten. Werkgevers kregen de kans een goedkope onder dwang gestuurde kracht te verkiezen boven een duurdere met bewezen dienstjaren. Een ruime arbeidsmarkt houdt de lonen lekker laag. Waar je dit combineert met een vereenvoudigd ontslagrecht, afbraak van WW rechten, faciliteren van 0 uren-contracten en valse verwachtingen voor zzp, krijg je de arbeidsmarkt wel kapot. Tegelijk kreeg het UWV de opdracht mee om arbeidsongeschikten hoe dan ook buiten te houden of te werken. Zei ik al, dat de PvdA aan dit alles van harte meewerkte? Nog bedankt Diederik en ik hoop dat je nieuwe baan bij Timmerfrans in Brussel je bevalt!

Gemeenten moeten werklozen, vaak WSW of Wajong, gescheiden en in de put, kansloze ouderen en regelrechte klunzen, een passend aanbod doen. Insiders weten wat de term inhoudt: elk aanbod is passend. Bovendien heeft een doorsnee gemeente slechts zeer beperkte mogelijkheden.

Van het rapport over de Participatiewet trekt Van Ark zich niets aan. Zij heeft nooit drie uur in een wachtkamer van UWV gezeten, laat staan boodschappen bij de Voedselbank gehaald. Conform de VVD opvatting dat alleen rijke mensen deugen, dwingt zij gemeenten tot scherpere controles en uitvoeriger administratie, ofwel repressie en meer van hetzelfde. Over een jaar kan worden vastgesteld dat ook haar maatregel is mislukt. Tegen die tijd storten overigens wel meer VVD kastelen in langs de route die je kunt berijden met een maximale snelheid van 100 km/u.

Sommige mensen zijn gewoon ongeschikt voor werk, al geef je ze elke dag slaag in plaats van eten. Ze passen gewoon niet in de productie format. Daarbij is krapte op de arbeidsmarkt niet 1 op 1 op te lossen met willekeurige werklozen. Alleen in de liberale droomwereld kan iedereen alles: boeken schrijven, concerten dirigeren, lachend de plee boenen voor een fooi.

Neem van mij aan: gemeenten doen hun best, maar hebben de kennis noch het geld om iedereen aan de slag te krijgen. Het is bovendien allemaal eerder geprobeerd, door uitbesteding aan particuliere graaibureautjes. Met voorspelbare uitkomsten: werklozen die zichzelf ook hadden gered, werden geholpen, moeilijke gevallen leverden niets op en vraten absurde bemiddelingsbedragen.

Bovendien staat de nieuwe oekaze van de staatssecretaris haaks op een essentieel liberaal standpunt: dat van de vrije markt. Eigenlijk stelt Van Ark mij als liberaal zwaar teleur. Van haar had ik een echt radicale uitspraak verwacht, bijvoorbeeld: wie niet meedoet kan verrekken. Om bendevorming en opstand te voorkomen, kun je uitvreters oppakken en in werkkampen dumpen. Is het wat, jongens? Of heeft het recente VVD Festival betere denkbeelden opgeleverd?

De coalitie van VVD, CDA, CU en De-Partij-Die-Niets-Voor-Elkaar-Krijgt is inconsequent waar het gaat over participatie. Met name grote werkgevers ontlopen met steun van Den Haag al decennia een normale belastingaanslag. Voor de F1 van Prins Pand gaan alle remmen los. Het kostte bijna fysiek geweld om Rutte af te brengen van zijn voorstel om de dividendbelasting voor multinationals af te schaffen. Hoezo: participatie?

Inmiddels kunnen we stellen dat de arbeidsmarkt verregaand is ontwricht, dat bedrijven de afgelopen decennia veel meer profiteerden dan werknemers en erger: dat de samenleving doordrenkt is geraakt van denken in termen van competitie, identiteit en egoïsme. Een omslag zal vele jaren vergen en ik vraag me af of de wil ertoe bestaat.
Gefeliciteerd dus, liberale vrienden!

Monk
23 november 2019
Foto: Monk

* WWB = Wet Werk en Bijstand. WSW = Wet Sociale Werkvoorziening. Wajong = Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten.