Wie naar Tegenlicht* heeft gekeken, weet het nu definitief: de euro is een ramp en onhoudbaar als gezamenlijk betaalmiddel. Indrukwekkend en ontluisterend, zo wil ik de uitzending samenvatten.

Voor mij begon de argwaan op het moment dat Gerrit Zalm de zegeningen van de nieuwe munt op tv kwam uitleggen. Als een horny clown bazelde hij voor de vuist weg over monetaire kwesties zonder ze uit te leggen. Wij waren toch te dom om deze te begrijpen. Het was voldoende te weten dat we voortaan geen geld meer behoefden te wisselen als we de grens passeerden. Zalm deed zijn best niet na elke zin in schaterlachen uit te barsten en als politici lachen, moet je op je tellen passen. Zekerheid verkreeg ik op het moment dat we allemaal een setje euromunten ter kennismaking ontvingen. Als ambtenaar wist ik allang: there ain’t no such thing as free money. Op dat moment zongen er overigens al geruchten dat Zalm de gulden veel te goedkoop had verpatst om zijn politieke denkbeelden te kunnen doordrukken.

Zalm was niet de enige bedenkelijke figuur. De biefstuksocialist Wim Kok was premier in die dagen en dus hoofdverantwoordelijke. DNB chefs Duisenberg en Wellink geloofden maar al te gretig in de opgediste sprookjes. En wie aasde op de baan van Wellink? Precies: Gerrit Zalm. Macht tendeert naar incest.

Het jaar was 2002. Vandaag zijn we een schamel decennium verder en zie: de euro heeft geen eenheid gebracht maar juist diepe verdeeldheid. De beloofde welvaart geldt vooral de bonzen en aandeelhouders van multinationale ondernemingen en de banken die natuurlijk ook multinationaal werken. Zoals in Tegenlicht werd gesteld: Duitsland is niet sterk wegens de euro, maar omdat het land superieure spullen maakt. Chinezen willen geen Fiat, maar een BMW.

Jan Modaal heeft een decennium lang ingeleverd en erger is: er staan zware tijden voor de deur waarin linksom of rechtsom de rekening voor neoliberale politiek zal worden gepresenteerd.
De schuldenlast in het zuiden van het continent is torenhoog en naar maatstaven van de waarde die de euro vandaag heeft in geen drie duizend jaar af te lossen, het gezwets van Kees Jan de Jager over deze kwestie ten spijt. Kees Jan nam bijtijds de benen uit het Haagse. Zo gaat het met politici: tegen de tijd dat je ze ter verantwoording wilt roepen, zijn ze vervangen door een andere grapjurk.

Daarbij probeert Den Haag de private hypothecaire schuldenlast af te wentelen op de gehele bevolking, dus ook op mensen die aan het ontstaan ervan geen schuld hebben. Zo kan ik ook solidariteit preken.
Vandaag is het Prinsjesdag en wordt in een Gouden Koets de catastrofale begroting gepresenteerd. De tekorten worden vooral verhaald op mensen die geen verzet kunnen bieden door bij voorbeeld te gaan staken. Ouderen, werklozen en gehandicapten zijn dus als eerste de pineut. En de kunstsector natuurlijk, want kunst is een volslagen overbodige linkse hobby, vindt onze regentenkliek.
Opmerkelijk is, dat de prijs van tabak gelijk blijft. Dit is om de burgers een sigaar uit eigen doos te kunnen presenteren en in vervlogen dagen werd al gezegd: een tevreden roker is geen onruststoker. Ken uw klassieken, waarde Monkwisers!

Waar ging het fout? Ik denk dat dit een verkeerde vraag is of tenminste een fout antwoord uitlokt. Het gaat niet alleen om de talloze inschattingsfouten of brutale vertrapping gaandeweg het proces. De politieke wens achter de idee van een Europese eenheidsmunt was van meet af absurd.
Landen als Duitsland en Nederland waren veel rijker en hadden veel meer potentie binnen een eurozone dan de zuidelijke landen, inclusief Italië. Toen Griekenland toetrad (alweer met de volle steun van Zalm), lagen de paardendrollen daar nog in de dorpsstraten en werd een huis gebouwd met zestig man aan clanleden plus de incapabele zoon van de burgemeester. Kon een dergelijk land stijgen tot het niveau van de noordelijke landen? Never in a lifetime and beyond. Toch werd de Grieken en andere armlastige staten wijsgemaakt dat zij meekonden in de vaart der volkeren. Met als gevolg dat de lokale kleinschalige economie kapot ging. Hulp aan deze landen komt uiteraard niet bij hen die het nodig hebben, maar in de zakken van malafide bankiers. Alles voor het systeem!

Waar eerst de multinationals en de banken hun slag sloegen, verspreidde het virus van de graaicultuur zich snel en drong door tot in de huishoudens van gewone burgers. Geen gezeik, iedereen rijk. In Nederland veroorzaakte dit een waanzinnige hypothecaire schuldenlast die ver boven de dakgoten van het aangekochte huis uitsteeg. Banken werkten hieraan voluit mee met steeds ondoorzichtiger financiële producten en de overheid profiteerde mee, dus zweeg iedereen.

Een paar crises verder zijn slechts kosmetische veranderingen aangebracht. De mentaliteit is ongewijzigd. De mensen lijken slechts te wachten tot zij de draad van welvaartstoename weer als tevoren kunnen oppakken. Het graaien gaat ook nog altijd door. Zelfs nuts instellingen blijft dit niet bespaard. Recent voorbeeld is interim bestuurder Nicodem van Zorginstelling voor Gehandicapten Humanitas die 95.000 euro voor een enkele maand arbeid declareerde. Onder druk van kritisch personeel en de publieke opinie is Nicodem nu opgestapt. Dit gebeurt voortijdig, want hij was van plan tot 250.000 euro te incasseren voor zijn goddelijke inzichten. In een normaal land zou de man opgepakt en tot 2 jaar dwangarbeid veroordeeld worden wegens ernstig benadelen van de samenleving.
De Raad van Commissarissen die hem aanstelde, vertrekt eveneens, maar mag nog een half jaar de lopende zaken beheren. Ook dit is een fout signaal. De Raad zou de toegang tot de kantoren met onmiddellijke ingang ontzegd moeten worden. Er bestaan heus wel nette mensen die de zaken de komende zes maanden kunnen bewaken. Slechter dan hun voorgangers het deden is nauwelijks mogelijk.

Hoe verder? Deskundigen in Tegenlicht zien wel oplossingen, maar elke benadering gaat ons veel kosten en zal op fanatiek politiek verzet stuiten. Interessant idee is, om niet de knoflookstaten uit de eurozone te werken, maar om de rijken te doen uittreden. Als eerste komt hiervoor Duitsland in aanmerking, want dit land heeft de allerbeste economie van Europa. Nederland kan in dat geval alleen maar volgen, want zonder Duitsland zijn we nergens. Uittreden zal de euro doen kelderen naar een reële waarde. Hierdoor worden zwakke economieën ineens weer concurrerend.
Doormodderen op de ingeslagen weg impliceert dat we tot het einde der tijden water naar zee moeten dragen. Bovendien zal op Europees niveau de afkeer van Duitsland toenemen, iets waar dit land helemaal niet op zit te wachten. Zoals ik zei: de euro heeft Europa politieke noch monetaire stabiliteit gebracht, maar het omgekeerde. En het betreft geen groeistuipen, zoals de neoliberalen van het type Pechtold ons voorschotelen, maar berust op een structurele fout. De euro is als een Fyra trein met vierkante wielen in de herfst als de bladeren vallen.

Veel kans op gezond verstand is op korte termijn niet te verwachten. Duitsland herkiest Frau Merkel en wij zitten opgescheept met een pro euro kabinet dat door oppositie partijen D66 en CDA in dit opzicht voluit wordt gesteund. Zo kunnen wij met vaste tred op weg naar de volgende crisis.
Onze voornaamste hoop (maar tegelijk politiek remmende factor) is de kracht van de Duitse economie en de gasbellen onder onze voeten.

Nu het toch over politiek onhaalbare maatregelen gaat, heb ik een voorstel. Wij heffen Nederland op en worden als Bundesland deel van Duitsland. De oorlog is onderhand 65 jaar geleden afgelopen. We malen toch niet meer om onze taal en de roep om leiderschap neemt dagelijks toe. Het Huis Europa staat leeg en op instorten. Tijd om de bakens te verzetten. Als Duits-Nederlandse munteenheid stellen we de Thaler in.
En Zalm? Die sturen we naar zijn geliefde Griekenland. De mensen hier zijn dol op hem en hij is de man die een kwakkelende economie uit het slop kan trekken. Succes Gerrit!

Monk
17 september 2013
(foto: Monk)
* VPRO 20130922 Tegenlicht.