Normaliter gaan de dagen voorbij zonder schokkende gebeurtenissen. Je doet het ene en het andere blijft liggen. De tijd kruipt voort. En dan, min of meer plotseling, komt de zomervakantie in beeld.
Dit gegeven leidt in mijn huishouden elke keer opnieuw tot een file aan spoedklussen, een berg op te ruimen spullen en het besef in alles tekort te schieten. Ook lijkt er vlak voor de vakantie altijd iets kapot te moeten waarvan reparatie geen uitstel duldt, duiken er onverwachte rekeningen op of krijgt een Instelling ineens noten op haar zang.
De moestuin is een verhaal apart. Deze wordt door vakantievertrek immers enkele weken aan zijn lot overgelaten en dan weet je het met achterblijvende gewassen en het onkruid: wildgroei aan alle kanten. Bovendien zitten rovers in de bomen, op het hek en onder de grond te wachten om eindelijk in alle rust hun gang te kunnen gaan. Schimmels rukken op en venijnige vliegjes leggen eitjes die nieuwe uitvreters zullen baren.
Voorbereiding is het halve werk, dus heb ik al in het voorjaar berekend wat er in de tuin mag staan en wat beter achterwege kan blijven, gesteld dat ik in zekere maand met vakantie zal gaan. Een eersteklas succes hierbij waren de aardbeien. Geholpen door het juiste weertype stond de tafel weken lang vol met deze feestvruchten. Juist voor de vakantie zijn de planten klaar met produceren. Zogenaamd vroege aardappelen gingen bijtijds de grond in en bijtijds er weer uit. Een paar flinke zakken patatten rusten alvast in de koelte van de berging.
Maar verder dan een beetje manipuleren en bijsturen is er niet bij. De sperziebonen mogen bij vrienden in de pan en de andijvie zal naar de hemel groeien. Je kunt de natuur niet opschorten omdat je zo nodig met vakantie wilt.
Moestuinen komen in de mode, let maar op. De mensen krijgen genoeg van de troep die bij Appie en consorten in de schappen ligt, gekweekt op water en stront, bespoten met alles waar mensen op termijn ziek van worden en dat bovenal nergens naar smaakt. Her en der verrijzen speciale bedrijven met biologisch gekweekte groente en vlees van dieren die zijn opgegroeid met klassieke muziek. Deze zijn prima, maar wel duur en de groentevrouw ziet eruit als een heks die jaren in een oud bos heeft geleefd. Aan het andere eind van het spectrum kunnen we binnenkort ongetwijfeld genieten van RTL spelprogramma’s van het type Nick en Simon ontdekken raapsteeltjes. Andre van Duyn was zijn tijd ver vooruit met het carnavalslied Kheb hele grote bloemkolen. Of was het Ria Valk met preitjes op mijn dijtjes? Enfin, u bent gewaarschuwd als u zich afvraagt welke kant het uitgaat.
Zelf kweken is een ontwikkeling die gevaarlijk is voor het establishment, de gevestigde orde! Eind vorige eeuw werd de moestuin een belangrijke factor in de ondergang van socialistische heilstaten in Oost Europa. De in het gareel gedreven boeren en arbeiders besteedden hun energie liever aan de verbouw van eigen groente en fruit dan aan het planmatig fabriceren van betonnen platen en imitatie tractoren. Zodra de fabrieksbel rinkelde en men naar huis mocht, stormden de lui naar hun landje om de uien, piepers en konijnen te troetelen. De volgende morgen was men nog uitgeput van het wieden en schroefde tot eigen ontzetting een Trabant in elkaar in plaats van een bulldozer.
Deze geschiedenis leent zich voor herhaling. Een teruggang naar intensieve verbouw voor de eigen tafel en die van familie en vrienden is wat Lidl en Dirk hebben te vrezen. In failliete steden als Detroit zijn op onverwachte plekken uitgebreide landjes met groenten en fruit opgezet door verarmde burgers: nood maakt vindingrijk.
Het zal u worst wezen? De pensioenfondsen zijn (alweer) dermate verzwakt dat u mag vrezen voor een geduchte en blijvende krimp van uw inkomen na afsluiting van het arbeidzame leven. Voor oudere werknemers onder u: dit einde kan sneller komen dan u vermoedt, want de moderne samenleving kan zonder dure oude zakken en uw digitale inzichten zijn al jaren beneden de maat. U zult nog snakken naar een eigen moestuin.
De neoliberale gokbazen in Den Haag zien er geen been in om de miljarden aan gespaarde pensioenfoppen in te zetten op de roulettetafel van hun belangen. Op de bank gezet geld wordt stelselmatig geplunderd door de fiscus, smelt weg door het afschaffen van voorzieningen of blijkt te zijn verdampt wegens verkeerde beleggingen. Naarstig zoekt de politiek naar burgersukkels die zich moeilijk kunnen verweren. De socialistische voorman Samsom zei dreigend dat hij nog ruimte bij de ouderen ziet. Alleen de goudstaven onder uw matras vormen een redelijk waardevast bezit. Hoeveel heeft u er liggen?
Terug naar de moestuin, bron van voedsel en vermaak, van sociale contacten dwars door de lagen der bevolking heen. Zak neer op uw knieën en maak kennis met Moeder Aarde.
Voor mij was het gemakkelijk dit enkele jaren geleden te doen. Ik groeide op tussen knollen en kroten. Ik ken de zwaartekracht als geen ander: als kind al waren mijn handen en knieën honderd keer pijnlijk beschadigd. De traagheid van de tijd en de even speelse als onwrikbare wisseling der seizoenen zitten mij zelfs na 40 jaar afwezigheid nog in het bloed.
De natuur is geweldig en gewelddadig tegelijk. Zij is de hemel en hel ineen, bakermat van energie, toneel van strijd op leven en dood, een onverwoestbare locomotief besprongen door criminelen die ten eigen bate de stukken eraf willen schroeven.
Mijn vader was zijn leven lang verbonden aan de aarde. Hij koesterde vooral ontzag. Zijn liefde werd getemperd en op de proef gesteld door tegenslagen in de vorm van het verkeerde weer, problemen met gewassen, bedreigingen door ziekten en rovers, de permanente krachten waar de mens het slechts tijdelijk van kan winnen. In toom gehouden door voorschriften en geldgebrek, zocht hij zijn weg op het land. Hij liet hazen en duiven afschieten, liep onwaarschijnlijke afstanden met een schoffel om onkruid te wieden en stopte de tractor teneinde het nestje van een scholekster te sparen.
Moeiteloos zie ik hem staan in een wolk van spuitstof waar torren en rupsen pardoes dood bij neervielen. Hij hield van de natuur, maar voerde evengoed een levenslange strijd ertegen. Op latere leeftijd kreeg hij kanker, mogelijk een gevolg van de vele contacten met pesticiden. Ook die strijd verloor hij. Dit is de les die de natuur biedt: je mag even meedoen en dan leg je het loodje. Zo is de aard van de natuur waar je zelf deel van bent.
Binnenkort vertrek ik voor een paar weken. Eigenlijk is het onverantwoord. Mijn gewassen zullen er onder lijden en de natuur zal heel snel haar legitieme rechten opeisen. Torren zullen zich vermenigvuldigen, net als rupsen, engerlingen en witte vliegen. Vreemde schimmels zullen zich uitbreiden en de verdomde Kaapse eenden proberen ongetwijfeld hun slag te slaan. Vandaag zag ik er op het tuinencomplex één met maar liefst tien schattige jonkies. Die willen allemaal eten. Ik zie het aan met gemengde gevoelens en weet dat strijden met de natuur zinloos is.
Dus raas ik het huis maar door, gooi de wasmachine vol, repareer een deurslot, vul formulieren in, pleeg telefoontjes en leg mijn paspoort alvast klaar. Een paspoort! Welke gek heeft dat ding ooit bedacht?
Monk
19 juli 2013
