Vriendin Eva is van mijn bouwjaar en ziet uit naar haar pensioen. Terecht, want zij werkte vanaf een leeftijd waarop anderen aan een studie denken. Reden waarom dit laatste bij Eva niet gebeurde, ligt in een vroegtijdige zwangerschap. Kleine oorzaak, vergaande gevolgen.
Op elke middelbare school wordt gerommeld. Dit is altijd zo geweest. Jonge mensen worden verliefd, zijn instabiel, laten zich overrompelen, vragen zich niets af, laten toe. Oefening is de basis van levenskunst. Rommelen is goed, maar soms is er onevenredige schade.
Van mijn eigen dagen herinner ik me ook een zwanger meisje, jonger nog dan ik. Ineens was zij verdwenen. Er werd wat geroddeld, maar niet erg lang. Hoe het dit meisje verging, heb ik me destijds niet afgevraagd. Het paste gewoon niet in mijn werkelijkheid.
Ook herinner ik mij een schoolgenoot die in mijn buurt woonde. Ik zag haar wel zitten, maar vreesde tegelijk echte verkering en hield afstand. Op een dag ging zij naar een andere school en mijn gevoelens zakten weg. Een paar jaar later trof ik haar in de bus. Ze had een kindje bij zich. We wisselden een paar woorden, maar de situatie schrikte me af. Naderhand hoorde ik dat er geen man was in haar leven. Bij navraag werd gezegd dat het om een kermiskind ging.
Eva raakte door de zwangerschap dadelijk in de problemen. Moeder had haar het liefst het huis uitgegooid, benauwd voor achterklap in de buurt en aantasting van de familienaam. Vader toonde zich milder. Evan mocht thuis blijven wonen en haar school afmaken. Wel werd ze onder curatele gesteld. Van uitgaan en plezier maken was geen sprake meer. Zodra het diploma was behaald, werd een werkadres gevonden. Zelfs diende zich een plaatsvervangende man aan, maar het huwelijk liep vast. Eva moest het maar uitzoeken met haar kleine Janneman.
De relatie met de ouders en de familie bleef in tact, maar moeizaam. De moeder van Eva bleef wrok uitzenden, een schuld die nimmer voldaan kon worden. Eva probeerde er het beste van te maken en een goede dochter te zijn. Hiermee hield zij tegelijk haar overtuiging van schatplicht overeind. Zij was immers degene die voor problemen had gezorgd? Daarbij bracht zij, volgens de aan haar ouderlijk milieu ontleende opvattingen, onvoldoende terecht van de opvoeding van haar kind.
Alleenstaande moeders hebben het altijd moeilijk. In de jaren 70 van de vorige eeuw, dan nog buiten de Randstad, moet het helemaal lastig zijn geweest. Ik begeef me op glad ijs dit te zeggen, maar ik denk dat vooral jongetjes baat hebben bij een vader, een rolmodel die stoere dingen doet die alleen vaders kunnen. De kleine Janneman had geen vader en zijn moeder zal haar afkeer van mannen niet onder stoel of bank hebben gestoken. Was zij niet bij herhaling in de steek gelaten?
Jaren verstreken. Janneman werd Jan. Op school deed hij het slecht. Niet omdat hij lui of dom was, maar omdat hem te weinig discipline werd bijgebracht en er geen vader was om hem bij gelegenheid de oren te wassen en hem mee te nemen naar het voetballen of boksen. De jongen werd van meerdere scholen gestuurd, wisselde goede resultaten af met ellende, toonde zich onhandelbaar en gaf zijn moeder van alles de schuld. Zij geloofde hem, diep in haar hart.
Eva verdiende altijd haar brood en werkte zich verdienstelijk op. De laatste jaren gaat dit haar evenwel moeilijker af wegens oeverloze reorganisaties en de druk van een nieuwe generatie. Het wordt tijd om te stoppen.
Jan sleepte zich na zijn hopeloze schoolgang van baantje naar baantje in de overtuiging dat in hem een groot man schuilt. Meer succes heeft hij bij de vrouwen. Getraind in manipulatie windt hij vele van hen moeiteloos om de vinger, duikt hun bed en huishouden in, om steevast na korte tijd weer te vertrekken. Een jaar is de uiterste termijn waarbinnen je in een relatie duidelijkheid moet verschaffen. Bij herhaling verschijnt hij, al dan niet zonder dak boven het hoofd, weer bij zijn moeder. Op zelfreflectie is hij moeilijk te betrappen. Bij Eva haalt hij eten en geld, in ruil waarvoor hij geringe klusjes doet en zijn moeder bij gelegenheid inpepert wie de oorzaak van zijn ongeluk is.
Drie generaties, vastgeroest in gedragspatronen. De oermoeder leeft nog immer en teistert haar omgeving met verplichtingen en een keurig opgemetselde Klaagmuur. Eva bezoekt haar om de haverklap en geeft haar een koosnaam, in plaats van het mens een oude krokodil te noemen. Nog altijd hangt zij in haar schuldgevoel over een domme fout die iedere puber kan overkomen. Jan is midden veertig en parasiteert onveranderd op de vrouwen in zijn leven zonder iets anders terug te geven dan romantische aandacht en rancuneus gezever. Hij functioneert slechts in de luchtbel van het tijdelijke en diffuse. Op daadkracht en verantwoordelijkheid zal je hem niet betrappen.
Eva woont keurig en op haarzelf. Vriendinnen genoeg. Een aantal malen heeft zij haar armlastige zoon de deur gewezen, maar even zo vaak ging deze weer open. Zij tolereert zijn beschuldigingen over een verpeste jeugd bij gebrek aan overtuiging dat haar volwassen klier beter af is met een schop onder zijn kont. Zij snakt naar haar pensionering, de bevrijding van een juk dat tegelijk altijd haar toevlucht is geweest. En dan?
Monk
14 oktober 2015
(foto: Monk)
