Er komt een referendum over het Associatieverdrag tussen EU en Oekraïne. De Kiesraad kon niet anders dan vaststellen dat Comité Geenpeil het hiertoe gestelde aantal handtekeningen ruimschoots heeft behaald. Moeten we nu blij zijn?
Laat ik eerst vaststellen dat het gewraakte Verdrag reeds is ondertekend. Dit gebeurde in juni 2014. De nationale parlementen van de EU lidstaten en het Europarlement hebben zich eraan verbonden. Voorts is het te houden referendum raadgevend. De uitslag kan genegeerd worden. Gezichtsverlies is een onderschatte politieke factor.
Zoals van een neoliberaal kabinet te verwachten valt, wordt het Verdrag verdedigd vanuit economische standpunten. De handel wordt vergemakkelijkt en daarmee bevorderd: goed voor hen, goed voor ons, iedereen blij. Ook zou het Verdrag de veiligheid, democratie, de rechtsstaat en mensenrechten bevorderen. Vriendjespolitiek en corruptie (in Oekraïne) moeten ingedamd worden. Het bewind in Kiev staat alom bekend om totalitaire trekjes en corruptie.
Deels klopt deze theorie wel, maar er ligt een minder fraaie drijfveer onder, nog los van winstbejag vanuit de EU. Neoliberale partijen in de EU denken de Russen namelijk met economische machtspolitiek naar hun pijpen te kunnen laten dansen. Het is glashelder dat de EU economie veel sterker is dan de Russische. Te veronderstellen dat economisch geweld volstaat, is echter een gevaarlijk spel. In Rusland is men het debacle van de instorting der USSR nog niet vergeten. Het gaat de Russen ook om herstel van eer en verloren macht.
Uitbreiding van het Europees economisch blok betekent natuurlijk weldegelijk politieke invloed. Voeg hier aan toe dat Oekraïne eeuwenlang behoorde tot de kerngebieden van Rusland en je begrijpt de ergernis.
Vanuit puur economisch oogpunt is het Verdrag door de EU om nog een andere reden nauwelijks te verdedigen. Oekraïne is namelijk een failliete boedel, waarvan sanering honderden miljarden gaat kosten. Waarom zou je dit land onder je vleugels willen nemen? Vanwege de rechten van homo’s misschien? Om het bestuur in Kiev de blijde beginselen van democratie bij te brengen? Laat me niet lachen.
De rechtse partijen en daarachter de multinationals stellen het Verdrag voor als een moderne en gezonde ontwikkeling, waar het (Russische) denken in geopolitieke termen wordt weggezet als achterhaalde machtspolitiek. De EU en zeker de USA zijn evenwel geen haar beter dan Rusland. Je kunt zelfs zeggen dat de oude machtsblokken van de Koude Oorlog zich opnieuw aftekenen. Schermutselingen in niemandsland dienen om te bepalen waar precies het Tweede IJzeren Gordijn wordt neergelaten.
Comité Geenpeil stelt terecht vragen bij het Associatieverdrag dat wordt opgediend als een gewoon handelsverdrag, maar dat niet is. Ik vrees dat een referendum hierover te laat komt en er is nog een ander probleem.
Het staat op voorhand vast dat veel stemgerechtigden geen zinvolle inhoudelijke uitspraak kunnen doen. Hiervoor is de materie te ingewikkeld en ontbreekt het de gemiddelde leek aan inzichten. De uitslag zal vooral de mate van vertrouwen of wantrouwen aangeven naar het kabinet en “Brussel”. Zaken als de asielinstroom zullen hierin meewegen.
Ik voorzie dat de uitslag minder scherp zal zijn als in 2005. Het welvaartsargument van de korte termijn zal menigeen aanspreken. Bij een overwegend negatieve uitslag zal het verweer van de leidende politieke partijen neerkomen op dat er goed geluisterd is, wij kalm moeten blijven en vertrouwen op onze leiders en hun bedoelingen. Tot herroeping van het Verdrag zal het niet leiden.
Dus? Het referendum is tamelijk nutteloos. Desondanks vind ik dat we de getoonde maatschappelijke betrokkenheid moeten waarderen en onze stem uitbrengen. Ik stem tegen het Verdrag omdat er brutaal over is besloten en ons halfbakken argumenten worden voorgehouden. Daarbij is voor mij het geopolitieke denken wel oud, maar niet achterhaald. Onderhuids denken de EU en zeker de USA hier trouwens hetzelfde over.
Monk
15 oktober 2015
(foto: Monk)
