Monkwise

columns verhalen fotografie

Lekker Functioneren

Amsterdam Noord

De barre jaren 70 en 80 van de vorige eeuw. Teveel werknemers namen ruim pauze, verborgen hun leegloop achter een stapel dossiers en aten uitvoerig gebak ingeval een collega jarig was. Bij de gemeente Amsterdam was tijdrekken een epidemie. Ik heb drankgebruik en hondenbezit op kantoor moeten bestrijden onder straffe tegenwerking. De werkgever was een abstractie en werd gewantrouwd. De salarisstrook werd lacherig
de maandelijkse belediging genoemd. Dit moest wel fout lopen.

De omslag kwam geleidelijk en werd zeker bevorderd door de ondergang van het Oost-Europese communisme. Met de Val van Muur kraaiden de liberalen victorie.
Het hoofdstedelijk bestuur PvdA zag een kans de CPN te kortwieken en gooide het roer om. Al in 1990 werden verzelfstandiging en marktwerking als leidende beginselen aanvaard en op eigen diensten toegepast. Het bleken prima middelen om slecht functionerende afdelingen te saneren zonder de confrontatie met de vakbonden te hoeven aangaan. Maar bovenal ging het de PvdA om politiek machtsbehoud.

Ook arbeidsprocedures werden tegen het licht gehouden. Ambtelijke koninkrijkjes werden ingeperkt en de algemene personeelsanarchie aan banden gelegd. Dit ging geleidelijk en toch. Ineens bleek zoiets als het functioneringsgesprek (met als zwaardere variant het beoordelingsgesprek) te bestaan en bovendien verplicht te worden ingevoerd. Het bleek de voorbode van een groot offensief, zeg maar een bestuurlijke contrareformatie. Voordien waren functioneringsgesprekken voorbehouden aan hen, die het wel heel bont hadden gemaakt. Beoordeeld werd je hooguit tijdens een sollicitatie.

Onder de nieuwe meetmanie werd tevens verplichte tijdsregistratie on a daily basis ingevoerd. Hoeveel uren is aan dit besteed, hoeveel minuten aan dat? Aanvankelijk op papier genoteerd, naderhand gevangen in digitale systemen die elk moment door het management ingezien kunnen worden. Cijfers leiden tot inzichten, al kloppen deze slechts ten dele. Een beetje werknemer voorziet namelijk welke kant het uitgaat en zal desgewenst de waarheid een beetje bijbuigen. Dit geldt zeker ingeval het eigen functioneren aan de orde komt. Tom en Jerry zijn van alle tijden.

Veranderingen op kantoor zijn altijd verbeteringen. Vergeet dit nooit, aanstaande en marcherende kantoorhazen! Op enig tijdstip moeten wij de nieuwe tijd begroeten, uitdagingen aangaan, het oude afdanken en de knop van de bedrijfscultuur omzetten. De baas heeft bovendien het beste met je voor, dus een beetje enthousiasme is op zijn plaats. Het zijn dan ook hoogtijdagen voor opportunisten en carrièrejagers. Kritiek op het systeem bestaat nog nauwelijks, al was het maar omdat moderne kantoorhazen geen idee hebben van de format waarbinnen zij gevangen zijn.

Het functioneringsgesprek in de versie 1.0 is desondanks achterhaald. Het heeft namelijk beperkingen. Bijvoorbeeld dat afspraken van (te) lang geleden worden geëvalueerd*. Meerdere invloeden binnen een langer tijdsverloop worden gereduceerd tot een persoonlijke rol hierin. Systeemfouten blijven buiten schot. Leuk voor het management, maar funest voor de sukkelaar die de waarheid niet een beetje helpt.
De tweede reden van achterhaaldheid ligt in de techniek. Digitalisering van werkprocessen maakt dat de bewegingen van de werknemer niet alleen gevolgd worden, maar ook vastliggen als bewijs.

Een weg terug is er niet. De technologie vordert elke dag en geen chef zal ervan afzien. De arbeidszekerheid is in het kielzog van de crisis in het afgelopen decennium sterk verslechterd en zal zich hooguit voor de onmisbare werknemer herstellen. De moraal rond arbeid / consumptie is totaal anders dan in de jaren 80. Wie wil werken, omarmt beter de uitgangspunten van het doorgeslagen liberalisme. Eerder komt het tot grootschalige burnout dan dat er verzet ontstaat, de werkvloer wordt platgelegd.

Een werkgesprek voeren, is en blijft prima. Er moet juist meer communicatie komen tussen chef en werknemer, management en werkvloer. Deze momenten kunnen evenwel beter samenvallen met de deining van de tijd. Project naar volgende fase? Even bijpraten, eventueel bijsturen. Dat de chef belangstelling en bovendien kennis van zaken heeft, motiveert en controleert tegelijk. Zo kunnen beiden weer eens lekker functioneren.

Monk
23 december 2017
(foto: Monk)
* Organisatiepsycholoog Kilian Wawoe, Het Nieuwe Belonen, Amsterdam 2017

Print Friendly, PDF & Email

Reacties zijn gesloten.