Amsterdam
Sommigen van mijn op de rand van pensioen balancerende vrienden bestrijden graag mijn sombere bewering: we zijn niet meer relevant. Dit is inderdaad een meer individuele constatering, vooral gebaseerd op definitieve vrijstelling van arbeid, maar bevat ook de notie dat een jongere generatie de boel overneemt en een andere maatschappelijke taal spreekt. De vrienden menen dat we er weldegelijk nog toe doen. Ik wens hen succes, maar geloof er niets van.
De Israëlische historicus en cultuurfilosoof Yuval Noah Harari (1976) publiceerde onlangs een nieuw boek: 21 lessen voor de 21e eeuw. Hij voorziet een paar trends die mijn verontrusting eerder ondersteunen dan wegnemen. Ingeval niet bijtijds en op globaal niveau verstandige politieke beslissingen worden genomen, voorziet hij onder meer:
* digitale dictaturen * een grote nutteloze klasse * biologisch verbeterde rijken
Digitale dictaturen gaat bijvoorbeeld over algoritmisch bepaalde beïnvloeding, waarbij de menselijke geest wordt overvleugeld door digitaal opgeslagen en verwerkbare informatie over deze persoon. Met andere woorden: er groeit een soort extern brein dat jou beter kent dan jijzelf. Hoezo vrije wil en individualisme? Hamvraag hierbij is uiteraard:
wie gaat over deze algoritmische opslag?
Een grote nutteloze klasse is een fenomeen dat al aan de gang is en waarvan de contouren steeds meer tastbaar worden. Robotisering bijvoorbeeld neemt nu al veel werk uit handen. Dit zal alleen maar toenemen en tot verdringing heten van wat nu nog arbeidsmarkt heet. Aanzwellende massa’s zullen in arbeid of zelfs soldatenbestaan niet meer relevant zijn. Ook zullen de elkaar opvolgende veranderingen tot schokken in de maatschappij leiden: banen kunnen als sneeuw voor de zon verdwijnen, terwijl naar afgestoten functies juist ineens weer vraag ontstaat.
Op basis van biologische experimenten, in combinatie met beschikbaar particulier geld, kan rijke mensen ertoe brengen niet alleen hun leven te rekken, maar zichzelf ook biologisch te verbeteren, tot in hun voortplanting. De supermens is in aantocht.
Al met al een intrigerend toekomstbeeld, dat alleen op basis van wereldomvattende besluiten gestopt of tenminste vertraagd kan worden, aldus Harrari.
Ik vermoed, dat mijn mede rand-pensionado’s en ik nog in een gunstig tijdvak hebben mogen leven. Grote organisaties als de VN, het Internationaal Gerechtshof en ga maar door, hebben het steeds moeilijker. Nationalisme en populisme zijn in de mode. De machtigste lieden ter wereld steken vrijpostig hun middelvinger op, zelfs tegen de eigen bevolking. Zij nemen niet eens meer de moeite van een persconferentie. Wie houdt hen tegen?
Mijn inschatting is dat, waar grote groepen mensen vroegtijdig of al vanaf geboorte irrelevant worden voor de elite, het zal komen tot een terugkeer naar middeleeuwse barbarij. Je ziet nu al de bereidheid om tot low-tech geweld van messen, knutselbommen en piraterij over te gaan. Dit gaat in deze kringen gepaard met tribale opvattingen, aannames en rituelen. Het vooruitzicht van de supermens is niet nieuw: eerder meenden zowel de adel als de hogere geestelijkheid te beschikken over superieure kwaliteiten. Adolf deed er een schep bovenop met zijn raciale moordpraktijken om het Herrenras te vestigen.
Relevant zijn of niet strekt zich verder uit dan tot de parameter van de pensioengerechtigde leeftijd.
Monk 1 september 2018 (Foto: Monk)
