Een avond begin februari 2001. Mijn vrouw ging de trap op om iets te halen. Even later keerde ze terug, schreeuwend en met haar handen rond haar hoofd. Het is al bijna 18 jaar geleden, maar het kost nog altijd moeite er iets over te schrijven. Ik belde meteen het alarmnummer van de weekeindarts. Rampen vinden altijd plaats in het weekeinde. Mijn vrouw kronkelde over de vloer. De tijd rekte uiteen als een draad kauwgom. Op straat onderschepte ik de ziekenwagen. Van het ene op het andere moment ligt je leven overhoop, is je huishouden een bende, doen plannen noch discussies ergens toe, ben je onderweg met jankende sirene. Bij de opgang van de snelweg stonden we stil: welk ziekenhuis had plek? We belandden in het Slotervaart, omgeven door duisternis en blauwe lichtflitsen.
Dit is de realiteit voor patiënten en hun naasten. Getroffen door een hersenbloeding, hartaanval, bloedvergiftiging, ontwrichte enkel, zweepslag, helse krampen, door vuurwerk beschadigde ogen. Je vergaat van de pijn, hebt hebt hulp nodig en wel onmiddellijk. Of anders zijn er lopende afspraken over dotteren, een maagoperatie, wachten op de uitslag van kankeronderzoek. Stress aan alle kanten, de dagen en minuten aftellend. Gezondheid is kwetsbaar, net als het zorgsysteem waarvoor we allemaal een flinke premie betalen.
Van besturen en organisaties van gezondheidsinstellingen mag je verwachten dat alles gedaan wordt om orde op zaken te houden, voorzichtigheid te betrachten, visie te ontwikkelen, zich bezig te houden met de corebusiness, transparantie na te streven, de mensheid te dienen. Als zij het niet doen, wie dan wel? In de kern is vertrouwen de basis van het systeem. Controle dient om menselijke verleidingen te ontmoedigen, medische kwaliteit te waarborgen, de boekhouding inzichtelijk te maken, het moreel bewustzijn levend te houden. Waar het scheef loopt, moet in een vroeg stadium worden ingegrepen. Dit kan alleen als mensen verantwoording willen afleggen.
Met de privatisering trokken overheid en politiek zich terug. Nee, het oude systeem was niet feilloos. Kosten rezen de pan uit, deels om dezelfde redenen als vandaag. Oplossing hiervan veronderstelde het maken van politiek gevoelige keuzen. Het dilemma speelde zich af in de juichdagen van het liberalisme. De nieuw Haarlemmer Olie lekte door tot in alle uithoeken van de samenleving. Gezamenlijkheid en solidariteit werden afgedaan als ouderwetse onzin. Vertrouwen werd ingeruild voor het huishoudboekje, volgens de opvatting dat private concurrentie de rekening zou verlagen. Sectoren zouden voldoende zelfreinigend vermogen bezitten om orde op zaken te houden. Dit was allemaal nooit bewezen en werd ook naderhand meer dan eens gelogenstraft. Verzwegen werd, dat elke private onderneming per definitie uit is op het maken van winst. Investeerders willen primair geld verdienen. Al het andere is uiteindelijk bijzaak.
Het Slotervaart, een begrip in Amsterdam en omstreken, ging onderuit. Aan wanbeleid, maatschappelijke ontwikkelingen, politieke lafheid, wegduiken, schraapzucht en narcisme, bovenmatig eisende patiënten, onkunde, onverschilligheid, veranderde geldstromen, een combinatie van dit alles. Het valt uit te zoeken, maar dit kost tijd en zal wegens grote belangen de nodige tegenwerking ondervinden.
Slotervaart maakte schulden. De crediteuren, verzekeraars van ziektekosten, stapten naar de rechtbank. Ik doe geen uitspraak over de vraag in hoeverre zij in hun recht staan. Ik stel alleen vast dat zij geen grein medeleven met patiënten toonden. Direct na het gerechtelijk vonnis werd het ziekenhuis behandeld als een louche pandjesbaas, een betrapte witwascrimineel of motorbende. Dit gedrag is het gevolg van de dominant rechtse adagium van de afgelopen decennia: alles is markt. De betreffende minister stelde zich dan ook tamelijk laconiek op. De ontwrichting van voorzieningen toont hoe diep we in de shit zitten. En het kan nog erger worden: straks worden ziekenhuizen of verzekeraars zelf verpatst aan Russen of Chinezen. Geld dat stom is, maakt recht wat krom is. Het probleem valt niet zomaar te repareren met bestuurlijke noodverbanden en politieke steunkousen. Dit kan alleen door sociale infrastructuur in eigen hand te houden, grenzen te stellen aan de markt, scherpere overheidscontrole op te leggen, persoonlijke consequenties in de zin van het strafrecht niet uit te sluiten.
Patiënten aan het infuus zijn geen zakken piepers, die je overlaadt in een andere vrachtwagen. De tegenwerping, dat het overbrengen netjes werd geregeld, slaat gemakshalve over dat dit alleen kon bij gratie van de professionele houding van personeel dat juist was ontslagen, niet eens het laatste salaris had ontvangen, mensen die feitelijk vrijwilligerswerk deden. Het klinkt hard dit te zeggen, maar misschien had het personeel beter alles uit handen laten vallen. In dat geval was het ingebouwde systeemgeweld van de privatisering een stuk duidelijker geworden.
Mijn vrouw werd destijds in het Slotervaart uitstekend behandeld. Dankzij tijdige en juiste ingrepen overleefde zij, zonder ernstige restschade. Wat, indien geen ziekenhuis in de buurt beschikbaar was geweest, een half uur of langer nutteloos was verstreken? Wanneer komt Nederland een keer in opstand tegen dit neoliberale cowboygedrag? Of moeten er bij u thuis eerst dooien vallen? Of maakt zelfs dit niet meer uit?
Monk
27 oktober 2018
(foto: Monk)
