In Cambodja is rechtgesproken over twee mummies. Eigenlijk hadden er drie moeten zitten, maar de ergste was reeds een natuurlijke dood gestorven: Pol Pot. De resterende fossielen werden schuldig bevonden aan genocide en tot levenslang veroordeeld.
Deze straf was hen al eerder opgelegd voor misdaden tegen de menselijkheid. Administratief noch fysiek verandert er daarom iets aan hun situatie. Broeder nummer 2, Nuon Chea, zit niet eens achter tralies omdat hij 90 is en onder de reptielenbescherming valt. Het 300 miljoen dollar kostende proces is uniek in het land waar de Rode Khmer tussen 1975 en 1979 minstens 2 miljoen burgers de dood in joeg.
Nabestaanden toonden zich op tv tevreden over de uitspraak. Zou dit werkelijk zo zijn, of hebben we geregisseerde beelden gezien om de internationale gemeenschap in slaap te wiegen? Ik zou als nabestaande namelijk woedend zijn. Het nog levende moordenaarstuig had immers allang aan de galg moeten hangen, met uitzicht op hun eigen knekelvelden. Honderden lagere beulen werden bovendien nooit ter verantwoording geroepen.
De VN hebben het proces tegen de drie hoofdpersonen in werking gesteld. Tegen die tijd was het bewind van de Khmer, de militaire tak van de Communistische Partij van Democratisch Kampuchea een paar decennia voorbij. Het proces vormt een zwakke erkenning dat de wereld wist wat er onder Pol Pot gaande was, maar geen pogingen ondernam in te grijpen.
De Cambodjaanse regering vormde overigens zelf de grootste vertragingsfactor in de procesgang. Premier Sun Hen en zijn maten hebben namelijk zelf vuile handen.
Het op de rol zetten van processen was nooit in het belang van de zittende macht.
Bij de machtswisseling in 1979 vluchtten grote groepen Khmer de wouden in waar zij zich handhaafden. Khmer leiders gaven zich vaak pas over nadat hen vrijwaring van strafvervolging en benoeming in bestuurlijke functies was toegezegd.
Ex staatshoofd Khieu Samphan verklaarde aan het einde van zijn proces dubbelzinnig
het hoofd te buigen voor alle onschuldige slachtoffers die gestorven zijn omdat zij geloofden in een betere toekomst. Over wie had Khieu het hier? Over de honderdduizenden die werden vermoord omdat ze konden lezen en schrijven, in de stad woonden en soms naar de bioscoop gingen? Of dacht hij aan de misdadigers tot wie hij zelf behoort?
Politieke moordenaars blinken wel vaker uit in selectief geheugenverlies. Zij wisten niets, volgden bevelen, werden zelf niet gehoorzaamd en hadden het beste met de mensheid voor. Wanneer je kijkt naar hun misdaden, valt op dat zij het steevast hebben voorzien op het denkende deel van de bevolking. Dit geldt voor Pol Pot zo goed als voor Kadaffi, Maduro of de Saoudische kroonprins Mohammed bin Salman. Adolf Hitler liet zich eens ontvallen dat het hem speet intellectuelen nodig te hebben, want liever liet ik ze vermoorden.
Pol Pot en zijn regiem tonen de spanning die in elke samenleving broeit en soms opflakkert: elitaire arrogantie versus volkse eenvoud. Het regiem van de Khmer werd voorafgegaan door een bewind met hofhouding dat aan de ongeschoolde massa geen boodschap had. Dit genereerde een haat die evenredig diep was aan het gewraakte gedrag. De Khmer begrepen wat autoritaire leiders als Trump, Orban, Erdogan en Poetin vandaag ook onderkennen: smeedt een democratisch verbond met de onderklasse.
Zo genereer je macht en bovenal legitimatie. Je sloopt de rechtsstaat, pakt de vrije media aan en kweekt angst onder de bevolking.
Bij de Khmer liep dit volledig uit de hand, omdat de doelbewust gekweekte haat uitdraaide op een orgie van dood en verderf. Na afloop was de middenklasse uitgeroeid: 20% van de bevolking. Gewapende haat en achterlijkheid in een verwoest land resteerden.
Democratie is een kwetsbaar goed. We zijn gewaarschuwd.
Monk
18 november 2018
Foto: Monk
