Het gaat slecht met links en dit duurt al meer dan dertig jaar. Kantelpunt vormt De Val van de Muur in 1989. Deze voor de generaties uit die tijd bijna onvoorstelbare gebeurtenis vormde het startsein voor het instorten van het Sovjet Imperium, op basis van een al langer falende economie. In 1989 werd nog nauwelijks nagedacht over het Chinese communisme, dat later zou evolueren tot Staatskapitalisme onder Communistisch bewind.
Francis Fukuyama verklaarde: het einde van de geschiedenis is aangebroken. De Amerikaanse politieke denker bedoelde te zeggen dat het einde van de Koude Oorlog bovenal het einde betekent van de ideologische evolutie van de mensheid met als uitkomst de algemene verspreiding van de westerse liberale democratie als dominante vorm van bestuur.
Je moet wel Amerikaan zijn om zoiets onzinnigs voor waar aan te nemen. Bestuursvormen in de geschiedenis komen en gaan. Sinds 1989 is het aantal invloedrijke dictators beslist niet afgenomen. Hoe zou Fukuyama Donald Trump in dit scenario hebben geplaatst?
Rechts ging met het nieuwe denken aan de haal, zodanig dat zelfs voormalig vakbondsman Wim Kok het ging geloven. Kok zwoer openlijk de ideologische veren van zijn PvdA af, nam een spade ter hand en begon de kuil te graven waarin de restanten van de partij nu definitief ter aarde besteld kunnen worden. Vandaag is de PvdA een splinterpartij, in handen van een lieve huisvrouw, hunkerend naar fusie met GL, de partij die eigenlijk GR zou moeten heten. Ook GL scoorde slecht in de laatste verkiezingen. Dat krijg je wanneer je naar rechts likt om mee te regeren.
De Nederlandse communisten (slaafs aan Moskou) gingen al eerder onder. De CPN ging kapot omdat ze geen interesse toonde voor immateriële thema’s als democratisering en emancipatie. De Partij was feitelijk meer een politieke vakbond voor een arbeidersklasse die al begon te verdwijnen. Enige aandrang om de akelige machtspiramide (democratisch centralisme) binnen de Partij te hervormen, was uit den boze. Reden voor intellectuelen en feministen van de opkomende generatie er de brui aan te geven.
Links is gekrompen, al komt het wel eens breder bovendrijven wanneer er een rechts schandaal aan de orde is. De nog altijd niet adequaat opgeloste Toelagen Affaire en de eveneens aanslepende aardbevingsschade in gasland Groningen zijn hiervan voorbeelden. Deels is hier trouwens meer sprake van een hype, een tijdelijke emotie dan van de bereidheid politiek door te pakken en de verantwoordelijken echt op het matje te roepen. Binnen de eveneens krimpende SP is het allesbehalve koek en ei. Leden vertrekken, er zijn interne ideologische conflicten (Rood, CP, MF) die sterk lijken op de richtingenstrijd eerder in de CPN. Afgelopen maart konden Lilian Marijnissen en Renske Leijten een nog hardere val dan werd getoond binnen de perken houden, maar de trend is duidelijk.
De verschuiving binnen Nederland van links naar rechts politiek denken, lijkt vooralsnog onomkeerbaar. Hoe komt dat? Links is zoekende en verdedigt zich meer dan dat het initiatief toont. Ze houdt vast aan een immigratiebeleid dat nauwelijks door de bevolking gedragen wordt. De liberale individualisering staat haaks op het collectivisme dat links tekent. Links likt naar rechts om te kunnen meeregeren (waarom zou je dan niet rechts stemmen). Links is in het taalgebruik ingehaald door rechts (voorbeeld: de hardwerkende ondernemer). Links wordt met succes en naar Amerikaans voorbeeld door (uiterst) rechts weggezet als communistisch en daarmee volksvijandig waar het de vermeende verworven rechten betreft. Taal bepaalt het denken. Rechts heeft het geld en geld is macht.
Hoe nu verder of, om met Lenin van 100 jaar geleden te spreken, wat te doen? In het midden van de jaren 1970 verkeerde rechts in een vergelijkbaar uitzichtloze positie. Wat deed rechts hieraan? Wiegel en Van Agt bogen mee, of tenminste schijnbaar. Intussen hoopten ze op een fout van links en op een wonder van bovenaf. Die kwamen beide. Links liet toe dat de vakbonden de industrie kapot staakten (vooral in UK). Gevolg: dalende omzet, werkloosheid, chaos. Thatcher en (aan de andere kant van de Oceaan) Reagan werden populair in de verdelging van wat ook toen al communisme heette. In eigen land vergooide Den Uyl de opgelegde kans een nieuwe regering met Van Agt te vormen. Moe van alle aanvullende eisen wendde Van Agt zich tot Wiegel, waarmee rechts weer voet aan de grond kreeg. Het externe wonder gebeurde in 1989 met de Val van de Muur waaronder het economisch faillissement van Moskou ligt. Wat kon er beter zijn dan liberalisme en vooral Marktwerking?
Er zit voor links weinig anders op dan te doen wat rechts destijds deed: beetje modernistisch meebuigen, fouten van rechts uitbuiten en hopen op een wonder. De nadelen van het (neo)liberalisme worden langzaamaan (hopen we maar) alsmaar duidelijker. Je kunt niet eindeloos doorgaan alles af te romen, de burgers uit te wonen en met belastinggeld te smijten voor je doelgroep die ineens niet zo erg meer hecht aan marktwerking. Wonderen duren gewoonlijk iets langer en hoe zij zich aandienen, valt moeilijk te voorspellen.
Monk
20 juli 2021
Foto: Monk
