Ooit kwamen de liberalen aan de macht door de roep om minder overheid. Met deze populistische kreet werden regelzucht en te hoge kosten bedoeld. Dit kon allemaal minder en beter. Onder het motto meten = weten werden overheidstaken onder bewind van marktwerking gesteld of over de schutting van lagere instanties gekieperd, pardon: gedecentraliseerd.
Sindsdien is precies het woud aan regels, voorschriften en procedures explosief gestegen. Steeds meer groepen komen financieel en administratief in de knel. Volkshuisvesting, Zorg, Onderwijs en zelfs vitale sectoren als Waterbeheer, Energievoorziening en Defensie werden uitgewoond, verbureaucratiseerd en aan de markt overgeleverd. Steeds meer wordt duidelijk hoe dit systeem, deze ideologie, vastloopt in haar eigen valstrikken en barricades. Van zicht op erkenning van dit fenomeen valt helaas nog weinig te merken.
Ik ga me beraden, zegt Minister Jetten voor Klimaat en Energie. Hij is namelijk zeer teleurgesteld. Teleurstelling is de uitkomst van onrealistische verwachtingen. De CO2 uitstoot moet op last van Urgenda veel verder naar beneden. De sluiting van kolencentrales leek een goedkope en effectieve methode. Rutte I, II en III schoven de kwestie evenwel oeverloos voor zich uit, want wegens compensatie moest er geld worden uitgegeven en daar hebben de liberalen het schurft aan. Wiebes (VVD) zag zich alleen genoodzaakt de oude kolencentrale Hemweg te sluiten, tegen een compensatie van zo’n 50 miljoen aan eigenaar Vattenfall. Omdat andere centrales tamelijk nieuw zijn en dus veel compensatie zouden vergen, werd gewacht met de finale oekaze. Ergens bestond ook de hoop, dat de hele CO2 kwestie zou overwaaien. Liever stak Den Haag geld in Nordstream en het vooruitzicht dat Nederland de Europese draaischijf voor Russisch gas kon worden.
Door de oorlog in Oekraïne staan de zekerheid en vooral de wenselijkheid van de vervangende Russische gastoevoer sterk ter discussie. De waarde van kolencentrales stijgt dagelijks en daarmee de prijs om bij sluiting te compenseren. Openhouden van de kolenstook is uiteraard vloeken in de Groene Kerk van Rob. Net als denken aan nieuwe kerncentrales. De D66 minister denkt liever in termen van dure warmtepompen bij woonhuizen en gesubsidieerde windmolens. De ernst van de oorlog in Oost-Europa wordt het laatst in Den Haag onderkend. Voor je het weet, moet je echt beleid maken en uitvoeren in plaats van achter de feiten aanhobbelen. We zullen straks uitkomen op rantsoeneren van energie, waarin wederom een fors gevecht zal ontstaan tussen de burger enerzijds en de industrie, lucht- en scheepvaart, plus datacenters aan de andere kant. Eén ding staat vast: alles wordt duurder en de reeds bij presentatie discutabel geachte inkomensplaatjes (we gaan er allemaal op vooruit) kunnen definitief de houtkachel in. Als dat van Rob nog mag.
De formatie van het kabinet duurde zowat een jaar. In die vele maanden regeerde het demissionaire kabinet gewoon door. Dit duurde zo lang, dat bijna niemand meer wist dat het weggestuurd was. Zelfs dit leek op den duur niemand nog te boeien. Je zou denken dat er na de schandalen (Toeslagen Affaire, Schade Groninger Gaswinning) en prangende kwesties (uitrol 5G met Chinese spionagetroep, miljarden subsidie voor het bedrijfsleven tijdens corona) een ploeg doorgewinterde bewindslieden zou opstaan, mensen die bereid en capabel zijn de problemen echt aan te pakken en de bestuurscultuur in te vullen naar de zelf verklaarde transparantie. Rutte IV zal de bureaucratie van Rutte I, II en II wel eens even aanpakken. Maar wie echt kijkt, ziet een mottig zootje ongeregeld, uitkomst van inspiratieloos handjeklap, baantjesjagerij, het stellen van macht boven probleemoplossing en vooral onkunde.
Waar Rutte I t/m IV op aansturen, is systeembehoud, technologische ontwikkelingen / haalbaarheid binnen de grenzen van de markteconomie. Hierin blijven de bekende perimeters als economische groei, onveranderd overeind.
Dit is problematisch, maar wel begrijpelijk. Ingeval wordt meegebogen met de roep om een meer sturende rol voor de overheid en eventueel een krimpende economie, stort het bouwwerk van de liberalen in. Dan zijn we op z’n best weer terug bij de sociaal democratie – een ontwikkeling waarvan Duitsland na het tijdperk Merkel, als voorbeeld gezien kan worden, zo niet als voorbode.
De oorlog in Oost-Europa sleept zich voort. Hoe deze ook afloopt, de verhoudingen tussen de EU en Rusland zullen langdurig ernstig verstoord blijven. De toevoer van Russisch gas heeft zijn langste tijd gehad. De druk op energietransitie neemt toe. Deze overgang zal niet zonder problemen verlopen, maar is overkomelijk ingeval we allemaal wat willen matigen en inschikken. We hebben nood aan staatsmanschap, niet aan kruideniers en dromers. Urgenda moet maar een tijdje in de koelkast, maar deze tijd moet dan wel besteed worden om tot fundamentele energievervangers te komen. En, als het even kan, tot permanente vermindering van verbruik.
Monk
2 april 2022
Foto: Monk
