Monkwise

columns verhalen fotografie

Koude Douche

Zwiep (Gld)

Democratie is permanent balanceren op het slappe koord. Belangen en denkwijze van boeren, burgers en ondernemers lopen dermate uiteen, dat het Parlement per definitie verdeeld is. Coalities zijn vaak moeilijk te smeden, waar voor enig bestuur toch een meerderheid in het Parlement is vereist. Zelfs binnen de Coalitie schuren belangen en opvattingen dermate, dat van een stevig en doelgericht bestuur nauwelijks iets terecht komt. Wat resteert is pappen en nathouden, koehandel en besluiten naar dagkoersen. Waar visie en regie worden geschuwd om de eigen politieke belangen te beschermen, loopt het bestuur op een dag vast, muurvast.

Rutte I t/m IV tonen de cumulatie van problemen tot crises en vandaar naar het inzicht dat deze voortvloeien uit een ideologie. Zo stuit het marktdenken op harde grenzen, progressie op traditie, bezuiniging op armoede, individualisme op eenzaamheid, digitalisering op achterblijvers, uitbesteding van taken op chaos. Laat ik prestatiedruk en competitie versus het verlangen naar een relaxt leven maar buiten beschouwing. Dit filosofische discours is kennelijk allang een gepasseerd station.

De problemen rond de uitstoot van stikstof vormen een van de vele kwesties die zijn uitgegroeid tot een politieke crisis. Stikstof is schadelijk voor de natuur. Zowat een derde van de uitstoot is gerelateerd aan productiedieren. Om dit in te dammen, wordt Den Haag gedwongen tot actie. Er moet hoe dan ook reductie plaatsvinden en de keuze tussen Schiphol en varkenskonten is simpel – voor een Randstedeling. De gevestigde orde houdt sowieso niet van reductie of het moet gaan om toeslagen en uitkeringen. Bovendien bestaat de Coalitie deels uit partijen die hun aanhang precies vinden bij de boeren.

Wat zijn dat eigenlijk: boeren? De romantische Vinex-burger denkt aan een kleinschalig bedrijf met gezellige mensen. Tot zover de reclame. Veel Nederlandse boeren zijn in feite industriële agrariërs, in belangen vermengd met de voedselverwerkende industrie. De productie van boter, kaas en eieren heeft nog bar weinig te maken met wat je onder een boerenbedrijf zou willen verstaan. Koeien grazen niet meer naar eigen inzicht, Hun voer wordt nauwkeurig berekend in hoeveelheid en samenstelling. Computergestuurde processen herkennende de individuele koe en meten dagelijks haar belang in melk en vlees. Varkens en kippen hebben zo weinig leefruimte dat ze elkaar te lijf gaan. Levende dieren gaan in vrachtwagens naar Italië om daarginder geslacht te worden, waarna ze als ham en koteletten alsnog in de buurtsuper van Almere belanden.

Al een eeuw en langer is op het platteland schaalvergroting, mechanisering en veredeling (meestal naar opbrengstvergroting) aan de gang. De laatste pak weg 30 jaar is dit proces in een stroomversnelling geraakt. Een van de oorzaken is het failliet van het Oost-Europese communisme, omgekeerd de zegetocht van het neoliberale marktdenken. Zeker met de EU-uitbreiding in Oost-Europa kon de kleinschalige boerenstand in ons land wel inpakken. Den Haag, de provincies en gemeenten werkten van harte aan schaalvergroting, niet zelden op aandringen van de Banken die het proces met ruime leningen faciliteerden: beter 10 grote jongens in portefeuille dan 100 kleintjes.

Dat agrarische ondernemers zelfs op het platteland als boeren gezien worden, is beslist een politiek succes voor deze groep. Onbekommerd blokkeren ze met tractoren de snelwegen wanneer er aan hun stoelpoten wordt gezaagd. Zij weten heel goed dat CDA en CU afhankelijk zijn van hun steun en deinzen niet terug voor geweld. Over de miljarden aan subsidies die de landbouw sinds jaar en dag ontvangt, horen we weinig. Het gaat ook niet uitsluitend om geld. Een manier van denken wordt bedreigd, door links uiteraard. Den Haag draagt weldegelijk schuld: niet alleen wegens de eerder genoemde jubel over schaalvergroting, maar vooral voor zwalkend gedrag – gevolg van opportunisme, beleidsarmoede en gebrek aan staatsmanschap.

De tsunami aan omgekeerde Nederlandse vlaggen en de negatieve beleving op het platteland ten aanzien van Den Haag is deels onredelijk, maar vooral een teken dat er veel meer fout zit. Ik noem de instorting van het openbaar vervoer buiten de stad, de verdwijning van kleine winkels, bibliotheken, zorgcentra en politieposten. De omgang met de aardbevingsschade wordt niet alleen lokaal als schandalig ervaren. Ter Apel ligt niet precies bij Wassenaar of Naarden. Boeren voelen zich aangepakt waar industrie en transport (Schiphol) buiten schot blijven. Arrogantie: de Randstad mag victorie kraaien over de herintrede van de wolf, op het platteland krijg je de handen voor deze schapenmoordenaar niet op elkaar. Iets dergelijks geldt voor de massaal aanwezige ganzen. Een verrijking van de natuur? Ze schijten de graslanden onder en bevorderen verspreiding van vogelgriep.
Omdat Den Haag slecht luistert en zich alleen in campagnetijd verwaardigt het land in te gaan, voelt het platteland zich permanent tekortgedaan: C’est le ton qui fait la musique.

Omgekeerd hebben veel plattelanders weinig boodschap aan stedelijke problemen. In Raalte of Hoogeloon zitten de mensen niet opgescheept met vliegtuigherrie, verstopte wegen, stress in de ratrace, torenhoge woningprijzen en woonwijken waar de postbode zich liever niet vertoont. Maar ze gaan wel via Schiphol met vakantie en drommen zuipend over de Amsterdamse Wallen.

Wat hieraan te doen? Zinvol praten is onmogelijk waar de politiek zich verschanst achter eigenbelang en de waan van de dag. Even kansloos is dit waar feiten en emoties door elkaar worden gehaald. Waar willen we naartoe met Nederland? Wie durft de koe bij de horens te vatten, man en paard te noemen? Of blijven we liever doormodderen terwijl de aanhang van extreme partijtjes en bewegingen aangroeit, het vertrouwen in democratie afkalft, rechters worden bedreigd en journalisten voor fascisten worden uitgemaakt?
Misschien wordt het, nu het warme water opraakt, tijd voor de koude douche?

Monk
5 november 2022

Foto: Monk

Print Friendly, PDF & Email

Reacties zijn gesloten.