De levensverwachting van een onderzeeboot is bekend op het moment dat zij te water wordt gelaten. Je kunt derhalve ruim vooraf weten wanneer vervanging nodig wordt. Maar niet in Nederland, land nota bene van boekhouders. Hier begint het nadenken pas als het mes op tafel komt.
Al meer dan een decennium wordt politiek gesteggeld over opvolging van de 4 bestaande Walrus boten. Deze werden tussen pakweg 1985 en 1995 in de vaart genomen. Dit ging gepaard met veel politiek lawaai, bekend als de Walrus Affaire: de schepen bleken veel duurder te zijn dan was gepland (beweerd). Precies dit gegeven is een van de pijnpunten in de voorliggende vervanging. Inmiddels vaart 1 der Walrussen al niet meer. Ze wordt gebruikt als onderdelenmagazijn voor de overige 3.
De Walrus klasse is vooral geschikt om in ondiep water te opereren en daar inlichtingen te verzamelen. Aan nieuwe onderzeeboten worden soortgelijke taken toebedacht. Terecht, want denk aan de recent opgeblazen Nordstream gaspijp in de Oostzee en het leidingennet op de bodem van de Noordzee. Alleen: het schiet niet erg op. Europese regelgeving, binnenlandse politieke weerzin, oplopende kosten en onenigheid over uit te voeren taken die je terugvindt in het ontwerp, vertragen besluitvorming. Tijd verstrijkt en de versheidsdatum van de Walrussen verloopt. Fysieke vervanging kost minstens 10 jaar. Gevolg: we gaan verder met oude troep. Waar hebben we iets dergelijks eerder gehoord: Nederlandse commando’s die hun eigen kleding moeten betalen op missie in Noorwegen, de soldaten moeten Pang roepen op de Veluwe en Hollandse granaten in Mali gaan uit zichzelf af: je bent knettergek als je voor Defensie kiest.
Europa wordt steeds meer een kunstmatig vredige enclave in een rumoerige wereld. Oorlog in Oekraïne. De Chinezen van dictator Xi dreigen Taiwan binnen te vallen. In Afrika en Voor-Azië leven miljoenen die hun oog op Europa laten vallen. Trump dreigde al eens uit NATO te stappen (America First). Brexit heeft Europa verder verzwakt. De gastoevoer uit Rusland ligt plat. De schuldenberg in Europa is enorm. Pas recent heeft Duitsland haar rolopvatting in Europa omgegooid en zal eindelijk echt in defensie investeren. Let wel: in een poging te voldoen aan de uitgaven die binnen NATO zijn afgesproken: 2% van BPM voor defensie. Zwijg ik nog over de klimaatcrisis en het feit dat democratie mondiaal onder druk staat.
Schoorvoetend schroeft ook Den Haag de uitgaven op. Het besef, dat het laten versloffen van Defensie niet alleen Nederland verzwakt, maar de hele EU en NATO benadeelt, lijkt moeizaam in te dalen. Partijpolitieke belangen wegen onverminderd zwaarder. Liberalen beschouwen Defensie ten diepste als weggegooid geld en sociaaldemocraten willen de wereld redden met windmolens en zonnepopjes. Hoe verkoop je astronomische Defensie-uitgaven aan je electoraat? Het trainerende gemekker over specificaties, geld en doelen houdt dan ook onverminderd aan: de schepen moeten hypermodern zijn, inzetbaar voor special forces en voor de bemanning genderneutraal. Als dat maar goed afloopt in Disneyland.
Stroperige besluitvorming kent vervelende bijverschijnselen. Door de crisis in energie en grondstoffen, zal de prijs van nieuw te bouwen schepen zonder twijfel sterk stijgen. Waar gewenst wordt dat Nederlandse bedrijven aan de vaartuigen werken, dreigt een tekort aan voldoende geschoold personeel. Dat krijg je, met kloterige arbeidscontracten. Het kennisniveau holt achteruit. Bovendien kost het in de vaart houden van oude schepen veel geld, zonder dat de restwaarde stijgt. Van bemanningen wordt gevraagd in een potentiële doodkist te stappen: er zijn al zware ongelukken gebeurd met verouderd materieel.
Alles bijeen kunnen Poetin en XI gerust zijn: in de komende 10 jaar zal in geen wereldzee een eigentijdse Nederlandse onderzeeboot varen. Tegen die tijd is Taiwan onder bestuur van Peking, stoken wij de kachel met wilgentakken en legt Poetin in Brussel de EU een aanvullend eisenpakket op.
Onlangs werd een door de Sovjets afgedankte onderzeeboot na 17 jaar uit het Amsterdamse IJ weggesleept naar Vlissingen. Officieel om te worden ontmanteld, maar ik wacht op de politicus die dit wrak aan Defensie aanbiedt als alternatief voor de Walrus.
Monk
20 11 2022