Surinaamse belangengroepen roepen er al langer om: Nederland moet excuses maken voor haar slavernijverleden. De nazaten schijnen nog elke dag last hiervan te ondervinden. Onze Surinaamse vrienden hebben gedacht: Nederland is rijp voor de slacht. Het kabinet bepaalde een datum, maar deze viel in verkeerde aarde bij Keti Koti. Het moet en zal op 1 juli 2023 plaatsvinden, omdat op die dag in 1863 de slavernij werd afgeschaft. De rechtbank kwam eraan te pas en zie: het is aan Nederland te bepalen of, wanneer en hoe ze excuses aanbieden. Nu wordt gedreigd de excuses af te wijzen. Ik zou zeggen: dat moet je zelf weten.
Onder Rutte is ons land verworden tot een politiek excuusland bij uitstek: excuses voor de slachtoffers van de Toeslagenaffaire, excuses voor ontkende maar weldegelijk gelezen stukken die vervolgens verdonkeremaand werden, excuses voor etnisch profileren, voor overschrijding van geraamde (gepresenteerde) kosten van bouwwerken en straks onderzeeboten, voor rampzalige corona maatregelen in de ouderenzorg, voor het uitblijven van oplossingen voor Groningse gasbevingsschade. En dan? Dan niks. Dat is ook precies de neoliberale insteek: laten gebeuren, benoemen, meeleven en niks oplossen.
Suriname is een koloniale constructie. Hier zijn meer voorbeelden van in de wereld. Het Afrikaanse continent is een lappendeken van koloniale erfenis. Hetzelfde geldt voor Zuidoost Azië en het Midden-Oosten. Zuid-Amerika werd koloniaal opgedeeld tussen Spanje en Portugal. Het Portugese Brazilië bleef min of meer intact, het Spaanse deel viel uiteen in onafhankelijke landen, waar Spaans nog altijd de voertaal is. Rusland ontstond in een langdurig proces van verovering en onderwerping. Mondiaal lieten miljoenen hierdoor het leven. De geschiedenis bewijst dat de mens een gevaarlijk wezen is.
In dit proces speelde slavernij vrijwel altijd een rol. Grieken en Romeinen, Perzen en Turken, Chinezen en Japanners, Arabieren en Europeanen: allemaal maakten ze gevangenen die werden ingezet voor dwangarbeid, uitbuiting en prostitutie. Tijdens de Christelijke Kruistochten van rond 1100 AD waren slaven zo talrijk, dat ze op de markt van Jeruzalem goedkoper waren dan een paar sandalen. Nog in de tijden der Franse Koningen (18e eeuw) beschikte de adel over zogenoemde Heerlijke Rechten. Deze omvatten niet alleen het recht op afpersing, uitbuiting en horigheid van de bevolking, maar ook op zoiets pikants om als eerste een verse dorpsbruid te neuken. Best wel Heerlijk, voor sommige betrokkenen. Het verleden staat bol van onrecht.
Terug naar Suriname. In 1667 werd dit gebied een Hollandse kolonie, na oorlog met de Engelsen. Nederland deed hiermee afstand van een veel betere kolonie: New York!
Interessant detail: Stad Amsterdam werd grootaandeelhouder. Omdat we na WO II wingewest Indonesië kwijtraakten, werd het Koninkrijk der Nederlanden in 1954 opnieuw ingericht. Suriname werd een Overzees Gebiedsdeel, om in 1975 staatrechtelijk onafhankelijk te worden. De helft van alle inwoners vertrok spoorslags naar het vermaledijde Nederland. In 1980 pleegde militair Desi Bouterse in 1980 een staatsgreep, gevolgd door oorlog met Ronnie Brunswijk. Oorlog is er niet meer, maar chaos en armoede zijn gebleven.
Hedendaags Suriname kent niet veel meer dan een half miljoen inwoners. De bevolkingssamenstelling is complex: Creolen, Marrons, Indianen, Hindoestanen, Javanen, Chinezen, Joden en Palestijnen, Brazilianen, Haïtianen en Cubanen zijn vertegenwoordigd. Wie nazaat is van slaafgemaakte is, valt moeilijk te traceren, onder meer door huwelijkse vermenging van de groepen. Dus aan wie precies moeten excuses worden gemaakt, is onduidelijk en wat heeft het alles bijeen voor zin? Wat dacht u van een financiële claim?
De belangenorganisaties hebben een eisenpakket op tafel gelegd, met als belangrijkste punt een Herstelfonds. Ook moeten het woord neger en Zwarte Piet worden verboden. Koning WA moet op 1 juli Gedenkdag (in Amsterdam) persoonlijk spreken in het Oosterpark. Nederland moet de binnenlandse schuld van Suriname kwijtschelden en zwarte culturele instituten financieren. WA heeft trouwens een onderzoek gelast naar het slavernijverleden van de Oranjes. Gelet op de decoraties van de Gouden Koets kan dat nog interessant worden.
Onder de verwijten en onmiskenbare agressie van de Surinaamse belangengroepen ligt iets fundamenteler: het besef van en verzet tegen tot op vandaag voortdurend racisme. Het op dezelfde hoop gooien van slavernij en racisme is enigszins onzuiver. Slavernij was en is niet altijd gebaseerd op racisme. Evenmin is er uitsluitend sprake van blank racisme. Ik zou bijna zeggen: was dat maar waar.
Wat mij betreft, is het maken van excuses voor de slavernij van ooit tamelijk zinloos en zelfs contraproductief: het irriteert meer dan dat er wat mee wordt opgelost. Kick Out Zwarte Piet mag denken een geweldige overwinning te hebben behaald nu er vooral Regenboogpieten rondlopen, een flink deel van blank Nederland ervaart het als polarisatie, om niet te zeggen provocatie. Het geheugen is taai.
Wel zinvol om racisme beter aan te pakken, zijn bijvoorbeeld maatregelen die de mentaliteit op de werkvloer van bedrijven en instellingen (ook van de overheid) raken: racistische uitspraken en gedragingen afstraffen.
Het bewerkstelligen van een betere personeelsmix is al lastiger. Stad Amsterdam (sic) werkte ooit met wat werd genoemd positieve discriminatie op de ambtelijke werkvloer. Bij gelijke geschiktheid werd de voorkeur gegeven aan gekleurd personeel, om zo recht te doen aan de lokale bevolkingssamenstelling. In theorie een verdedigbaar uitgangspunt. Helaas werden blanke personeelswerkers ineens hyper politiek correct en de gekleurde gemeenschap bevoordeelde de eigen stam. Gevolg: een tastbare kwaliteitsachteruitgang op de werkvloer, waaronder slechte rapportages en kliekvorming. Ik spreek hier uit eigen ervaring.
Helemaal weg krijg je racisme nooit. Het zit in de aard van de mens: soort zoekt soort. Maar je kan het wel indammen.
Monk
15 december 2022
(foto: Monk)
