Wie bezit er nog muziek, een door lange jaren heen verzamelde collectie singels dan wel langspeelplaten, een analoog pak vinyl in hoezen die verwijzen naar evenzovele momenten in de geschiedenis inclusief die van jezelf? Alleen al dit kenmerk van een verzameling wijst op de behoefte aan reflectie en het inzicht dat muziek een stroom is, gemarkeerd door piketpaaltjes langs de oevers van de tijd. Het kan immers ook anders.

Vinyl is duur, hierover geen misverstand. Dit was een halve eeuw geleden zo en het geldt nog steeds. Aankopen veronderstellen hiermee een afweging, een keuze. Dit is meteen een reden waarom veel mensen ervan afzien en kiezen voor een digitale variant. Je wilt er niet na een week achter komen, een miskoop te hebben gedaan.
Het eerste alternatief van voldoende kwaliteit werd geboden door de cd, een product met een heldere en vooral foutloze klank, goedkoper dan vinyl maar helaas meestal verpakt in een ellendig plastic doosje. Een enkele kras maakt de cd meteen waardeloos. De term digitaal slaat alleen op de manier van informatieopslag, want de schijf zelf is uiteraard fysiek en daarmee zowel bezit als kastvulling. Misschien moet ik zeggen, dat de cd hybride is.

Vandaag de dag streamen veel mensen, vooral jongeren. Je kan naar hartenlust digitaal putten uit een onafzienbaar arsenaal aan muziek, in eindeloze uitvoeringen, desgewenst aanhakend op wat hype is of nog moet worden. Het is goedkoop, zelfs wanneer je een nummer voor jezelf digitaal wilt opslaan. Kenmerk van streamen is, dat je als consument geen geluidsdrager meer bezit. Je koopt een bepaald recht op het beluisteren. Lenen en jatten is aan de orde van de dag.
De voormalige uitgewogen keuze is vervangen door een algemeen grasduinen. Voordeel is, dat je gemakkelijk kennis maakt met muziek die in het analoge tijdperk buiten bereik bleef. Nadeel is de keuzestress. Waar te beginnen in deze bodemloze put? Nadeel is ook, dat je afhankelijk bent van een provider. Wanneer deze ergens ver weg een schakelaar omzet, heb je ineens niets, helemaal niets.
Streamen is het eeuwige NU en voorkomt een stapel geschiedenis in een kast. Hiermee vervalt meteen de behoefte om eens in de zoveel tijd opruiming te houden, je te realiseren dat je smaak is veranderd, meer metaforisch: dat je in een andere levensfase bent beland.

Behalve financiële en ruimtelijke nadelen kleven aan een analoge verzameling ook andere aspecten waar je vragen bij mag stellen. Het opzetten van een LP heeft iets sacraals: uit de hoes halen, schoonvegen met een speciale zachte borstel, op de draaitafel plaatsen, de naald nauwkeurig laten zakken. Sacraal herbergt een element van aanstellerij. Jouw smaak moet wel bijzonder zijn en door anderen ook zo worden opgevat. Afwijzen is minstens onbeleefd.
De cd kon, dan nog op afstand, snel in nummers doorgeschakeld worden. Ook het wisselen van de schijf zelf is zo eenvoudig dat je kunt uitstralen dat waardering of afwijzing door je toehoorders er niet zo op aankomt.
Het aanbieden van gestreamde muziek heeft deze relativering geperfectioneerd. Een enkel klikje op je pc of telefoon en je kiest voor een ander universum. Staan voor een identiteit of zelfs maar smaak valt bijna geheel weg. Ik zeg bijna, want ook gedeelde gestreamde muziek is weldegelijk bedoeld om jezelf te profileren. Het is een middel om je smaak, gevoelens en ontwikkeling over te brengen aan de ander. Met de flexibiliteit van de vingerklik als ingebouwde zekering tegen confrontatie en gezichtsverlies.

Nu in economisch opzicht grenzen aan de natte groeidroom van het neoliberalisme opduiken, vraag ik me af of dit gevolgen heeft voor de muziekbeleving en de aangeboden technologie. Met de opkomst van de cd dachten veel mensen, dat het vinyl met de vuilnisman mee kon. Waarom zou de weg van het streamen meer zekerheid bieden? Zoals gezegd, betekent het wegvallen van de provider of het internet, dat je helemaal niets meer hoort. En ook niets bezit. Dit is precies de situatie waarop autocratische bestuurders willen sturen, kan ik me zo voorstellen. Niets beter dan afhankelijkheid.

Wat dat betreft, is er weinig nieuws onder de zon. In de voormalige DDR of in Rusland lagen eind jaren 1960 ook geen platen van de Rolling Stones in de muziek schappen.

Monk
1 januari 2023

Foto: Monk