Het blijft me verbazen: de welwillendheid om niet te zeggen goedhartigheid van de bevolking naar zijn leiders. Ik heb het uiteraard over politici, maar evengoed over de directies van grote bedrijven als Tata, Schiphol, de Supers met hun achterliggende Voedselindustrie, de Farmaceutische industrie met hun patenten en ga maar door.
Altijd weer die neiging tot begrip en inschikken. Alleen mensen die direct in hun levensonderhoud worden bedreigd, komen af en toe in opstand met een blokkade of staking. En niet eens altijd spontaan*, zoals graag voorgesteld.
Ruttes kabinetten hebben onderhand begrepen waaraan de benadeelde burger behoefte heeft: gezien worden, een gesprek voeren met de elite, excuses aanhoren en eventueel een geldbedrag ontvangen. Vervolgens zakt de boel weer in en blijft het veroorzakende systeem gewoon doorgaan. Hetgeen ook precies de bedoeling is.
Het toezeggen en uitvoeren van onderzoek is onderdeel van deze machinerie: traineren, nodeloos complex maken, rookgordijnen trekken en zo verder. De premier is hierin een ware meester (wat geen verdienste is), maar anderen in zijn kabinetten weten er ook weg mee.
Zelfs waar evident sprake is van schandelijk wanbeleid of belangenverstrengeling van de politieke top met multinationals (Groninger gasschade, medicijnkartels), tendeert de burgerij naar tolerantie, begrip en vertrouwen. Waar komt die neiging tot verzoenen vandaag? Denken we werkelijk, dat er sprake is van polderen, in de zin dat je uiteindelijk wel iets hebt in te brengen via de regels van Den Haag?
Het fenomeen lijkt samen te hangen met de minder zichtbare effecten van 25 jaar neoliberalisme. Hierin is de voordien stevige (en soms beknellende) samenhang in de samenleving stilaan vervangen door individualisme en omgekeerd het opheffen van solidariteit. De connotatie die samengaat met dit laatste woord wijst al op wat ik bedoel. Solidariteit zoals deze bestond in pakweg 1975 betekende georganiseerd optreden om gemeenschappelijke belangen te verdedigen. Individuele offers kunnen nodig zijn om de gemeenschappelijke positie te versterken. Anno 2023 wordt dit streven breed beschouwd als verdacht links activisme, bedoeld om elk initiatief en uiting van de vrije wil de kop te drukken. Vandaag wordt met solidariteit bedoeld: het gezamenlijk najagen van een hypebeleving. Zoals met z’n allen op straat klappen voor de belaste zorgmedewerkers: kost niks en drukt veel sympathie uit.
Solidariteit naar model 1975 had betekend: zorgmedewerkers in een vroeg stadium tegen corona vaccineren, haar eisen tot taakverlichting en salarisverhoging ondersteunen en zorgdragen voor hen die door hun werk tot longcovid zijn veroordeeld. De bereidheid een echte veer te laten, is minimaal.
Wanneer het je in dit land minder goed gaat, moet je maar eens goed naar jezelf kijken.
Dit is een kernboodschap van de hedendaagse samenleving geworden.
Ben je te dik, dan eet je te veel en doe je kennelijk niks aan sport. Ben je arm, dan had je op school beter moeten opletten en een behoorlijk diploma halen. Kan je geen huis kopen met 28 jaar, dan had je maar geen studieschuld moeten opbouwen. Heb je kanker, had je eerder naar de dokter moeten gaan. Koop je te veel troep, dan moet je beter niet naar de dagelijkse reclamediarree in de media kijken. Word je als klokkenluider eruit gegooid, dan had je je mond maar moeten houden. Eigen schuld, dikke bult.
Er wordt intensief gesproken over inclusiviteit. Iedereen mag meedoen! De praktijk van onze politieke predikanten toont iets anders. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) roept minister Hoekstra op het matje wegens het toepassen van een algoritme ter beoordeling van visumaanvragen. Eerder raakten al duizenden burgers in problemen wegens een ander algoritmeprobleem, hetgeen leidde tot de Toeslagenaffaire. Bureaucratie gaat voor het risico op discriminatie en uitsluiting, niet zelden voor zeer lange duur en op veel terreinen. In de maatschappelijke verhoudingen anno 2023 is wantrouwen naar elkaar de norm.
Burgers komen hiertegen niet massaal in opstand. Eerder wegen ze hun positie en zwijgen zolang ze ermee wegkomen. Sterker: zelfs de mensen die neergang treft, denken niet zelden dat dit hun eigen schuld is, dat ze tekortschoten waar ze beter konden weten.
Verzwegen en vergeten wordt, dat problemen en uitsluiting alles te maken hebben met een zorgvuldig in standgehouden exclusiviteit. Mensen aan de prettige kant van de scheidslijn koesteren zich graag in hun ondersteund gelijk. Zij denken bovendien dat hen niets kan gebeuren. Het kan verkeren: je huis komt onder een vliegroute te liggen, de overheid begint een stortplaats in je achtertuin, je baas trekt je het vel over de oren, je huis zakt in de grond omdat er gas wordt weggepompt, je wordt ziek omdat je onder de rook van de olieoverslag of een staalfabriek woont. Je trekt aan het kortste eind.
Door rechts en links worden we tegenwoordig steevast aangespoord om bruggen te slaan, de kloof te dichten en vooral niet te polariseren. Vrede op Aarde. Vergeet een oude regel niet: the medium is the message. Wie hebben er belang bij zo te denken? En wie houden zich zelf in voorkomend geval niet aan de eigen regels?
Monk, 2 mei 2023
Foto: Monk
- Boerenprotesten, mede gefinancierd door Voedselverwerkende Industrie.
