Wie denkt, dat we over 4 jaar verlost zullen zijn van de conservatieve wind in de westerse wereld, zal bedrogen uitkomen. In de Verenigde Staten wordt een minimalistische versie van het begrip democratie ingevoerd: the winner takes it all, the loser standing small.
Daarbij komt, dat Trump zijn Amerika op de eerste en enige plaats neerzet. Aan bondgenoten heeft hij geen behoefte. Dat zijn concurrenten en lopen vooral in de weg.

De Amerikaanse vicepresident Vance werd op de Internationale Veiligheidsconferentie te München in de gelegenheid gesteld de harde uitspraken van zijn baas een beetje te temperen. Wij Europeanen houden van de nuance. Helaas voor het naïef hoopvolle Europa volgde een koude douche. De preek van Vance klonk als de tuchtiging van een parochie door de ziedende bisschop. Het echte gevaar voor Europa is niet China of Rusland, maar het loslaten van democratische waarden binnen Europa zelf!

Het hedendaagse Europa wordt beheerst door censuur en massamigratie, aldus Vance. Toevallig precies de Republikeinse inzet van de Amerikaanse verkiezingen. Jullie knuffelen moslims, vertrappelen de Christelijke Waarden door Israël in haar strijd tegen de Palestijnse Barbarij ter discussie te stellen en trekken brandmuren op tegen regeringsdeelname van bepaalde partijen*. Bij zoveel onrecht aan het adres van de democratie vraagt Vance zich hardop af of de VS en de EU nog wel door 1 deur kunnen. Op bezoek gaan bij Poetin verloopt een stuk bevredigender.
Na zijn vertrek sprak hij AfD voorvrouw Weidel, niet de Duitse Bundeskanzler Scholz. Je mag het opvatten als een brutale ideologische oorlogsverklaring en het voorspelt weinig goeds.

In Den Haag bleef het angstvallig stil na de uitval. Dat was ongetwijfeld naar wens van Geert Wilders. Hij vindt de opstelling van Trump en Vance geweldig. Wat een energie en daadkracht! Duitsland reageerde wel, bij monde van Pistorius (Defensie) en bondskanselier Scholz. Verbaal terugbijten, is al het minste om de nieuwe Dark Ages uit de Amerikaanse binnenlanden op afstand te houden.

Wat bezielt de Amerikaanse leiders? Het gaat verder dan de gekritiseerde banden met de EU en de NAVO. Niet toevallig zegt Trump dat hij Groenland en zelfs Canada bij de USA wil trekken. Nieuwe machtsblokken liggen op de tekentafel. Poetin ziet het aloude Tsarenrijk opdoemen, Xi streeft naar Aziatische dominantie en Trump wil heel Noord Amerika tot aan de grens met Mexico. Een tweede stap is het herschrijven van de geschiedenis en het kneden van de taal. In Rusland en China is dit al vergevorderd. Trump verkettert de intelligentsia en doet aan Nieuwspraak. De definitie van democratie wordt bijgesteld naar autocratische normen. George Orwell zou zich de vingers aflikken bij dit door hem in zijn roman 1984* uitgewerkte scenario.

Wat kan Europa, meer precies de Europese Unie hiermee? Wij vormen een enorme economische macht, maar hebben nood aan militaire bescherming. Hieronder vallen niet alleen tanks en duikboten, maar bovenal manschappen en de mentaliteit die zij moeten meebrengen. Elke oorlog is immers wreed en draait uit op laarzen op de grond. Decennia van militaire afbraak (met dank aan Merkel en Rutte) en een breed aangehangen welvaartshedonisme hebben de bewoners van het continent verzwakt. Hoe krijg je de gevechtscapaciteit op peil? Ik denk, dat Trump in de nabije toekomst Europa zal beginnen afpersen. Dit alleen al, omdat de schuldenberg van het land hem parten speelt. Hij eist grondstoffen en kennisoverdracht. Andersom dwingt hij tot afname van Amerikaanse producten waaronder dure wapensystemen. Tegelijk zal hij wegen zoeken om aan eventuele steunverlening te ontkomen. Wij staan in ons hemd en zullen het weten.

We kunnen onszelf wijsmaken dat de Amerikanen slechts tijdelijk worden geregeerd door een veroordeelde crimineel. Het zal ooit overwaaien. Deze gedachte overheerste ook tijdens Trump I, tot Biden in 2020 op de valreep het stokje overnam. Trump trachtte dit nog te verhinderen met een halfbakken staatsgreep. Waarna Europa gerustgesteld wegzakte in haar winterslaap. Pas met de fysieke Russische inval in Oekraïne begon er iets te veranderen in deze opstelling. Rutte zegde de vaderlandse politieke chaos vaarwel en werd de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Sindsdien slaat hij heel andere taal uit over Defensie.

Tot Europa dringt langzaam door dat onze opvatting over democratie werkelijk en acuut gevaar loopt. Overal wint het gevreesde rechtspopulisme. Serieus is de situatie in Duitsland, waar verkiezingen voor de deur staan. AfD kan zomaar de grootste partij worden, minstens in de oostelijke gebieden. Al eerder werd extreemrechts in Frankrijk met moeite buiten de regering gehouden. In Italië resideert Meloni.

Bij het floreren van dergelijke partijen mogen we ons afvragen, waar deze trend vandaan komt. Vance benoemt de factor waar ook Wilders in ons land en Alice Weidel van AfD in Duitsland op hameren: de massamigratie van moslims. Zeker in Duitsland is deze met dank aan Merkel inderdaad van aanzienlijke omvang. De eigen cultuur zou hierdoor op instorten staan. Dit mag zo zijn of niet, feit is dat Vance en vrijwel alle politieke partijen in de Europese Unie niet reppen van andere oorzaken die het volksvertrouwen in de politiek schaadden. Ik heb het over financiële en economische malversaties door de elite.

Het is niet de eerste keer, dat de Amerikanen de Westerse wereld een hartverzakking bezorgen. De financiële crisis van 2008, veroorzaakt door de Amerikaanse Banken in hun ongeremde graaizucht, is cruciaal. Zij verkochten grootschalig zogeheten rommelhypotheken, verschaften kredieten aan burgers van wie op voorhand duidelijk was dat van terugbetalen niets ging komen. Elke gesloten transactie betekende een grotere bonus. De bomen groeiden een poos tot in de hemel. Toen stortte de boel in. Honderdduizenden werden werk- en dakloos. Beurzen stortten wereldwijd in. De Amerikaanse staat redde niet de getroffen burgers, maar wel de frauduleuze Banken. Dit ging op kosten van de werkende belastingbetaler. Hierbij ging het om duizelingwekkende bedragen.

De crisis sloeg over naar Europa, met even verwoestende effecten, plus harde ruzie tussen de EU staten. Van solidariteit bleek bitter weinig, laat staan dat de Banken werden aangepakt. De schulden werden uiteindelijk gesaneerd door ze via de ECB op te kopen, tot ver in de toekomst uitgesmeerd over de burgers van de staten. Er verstreek minstens een half jaar aan politiek getreuzel en tegenwerking in vooral leidende macht Duitsland, voor de ECB ingreep. De Banken en hun directeuren werden ook hier op geen moment echt aangepakt. Velen verloren inkomen, huis, spaargeld en pensioen. Het vertrouwen in de politiek kelderde natuurlijk, al helemaal in Brussel. Mensen hebben het heus wel door, wanneer en door wie hen een oor wordt aangenaaid.

Hiermee doemt de vraag op, die ik al stelde ten tijde van het in Nederland uitgeschreven referendum aangaande het Associatieverdrag met Oekraïne op 6 april 2016*. Dit verdrag kwam in feite neer op gebiedsuitbreiding voor de EU. Mijn kernvraag luidde: over welk Europa hebben we het hier? Waarmee ik bedoelde, dat ik weinig aandrang voelde in te stemmen met een verdere uitbreiding van de macht van het grote bedrijfsleven en de Banken op dit continent. Waarbij de evidente corruptie in het toenmalige Oekraïne mocht worden opgeteld. Een referendum werd door Den Haag in nonchalante arrogantie toegestaan, in de overtuiging dat het zou falen. Ook dit was al een reden om het verdrag te verwerpen. De Ruttiaanse gemakzucht werd zwaar afgestraft. Nederland bliefde het opgediende eten niet. Wat gebeurde vervolgens? Rutte voegde met tegenzin een inlegvelletje bij het Verdrag dat vervolgens gewoon werd ondertekend: dubbel genaaid houdt beter. We hadden het volgens hem allemaal niet zo goed begrepen.

Ik begin hierover, om aan te geven dat je verschillend kan denken over democratie. De traditionele partijen van onze parlementen identificeerden zich vanaf eind jaren ’80 met de Banken en het internationale bedrijfsleven. Zij zongen hosanna over de lage productiekosten en grondstofprijzen in de oostelijke gebieden van Europa. Tegelijk vernachelden ze de woningcorporaties, privatiseerden de Zorg en maakten van het onderwijs productiepakhuizen. Onder de vlag van marktwerking werden het graaien gelegitimeerd. De traditionele politiek vond het prachtig. Populair in deze gelederen was de trickledown theorie, waarbij winst in de hogere regionen automatisch zou doorsijpelen naar de diepte. Niet dus. Veel gewone mensen beleven sindsdien een flinke kater. Rechts populisme is in hoge mate een gevolg van dit wanbeleid.

De agressie van Trump en Vance aan ons adres heeft een hoog gehalte aan opportunisme. De VS willen de EU economisch verzwakken en Amerikaanse middelen te reserveren voor doelen die zij van groter belang achten. Niet om minderbedeelden in eigen land te beschermen, de middenklasse te versterken of racisme aan te pakken, maar om het graaisysteem van grote jongens salonfähig te maken en de rechtsstaat te slopen. Musk, die op geen enkele kieslijst voorkwam, mag naar eigen inzicht de Amerikaanse ambtenarij decimeren. In een autocratie immers is het woord van de dienstdoende Messias voldoende.

Europa moet niet jammeren maar eindelijk zelf aan de slag gaan. Versnelde militaire opbouw is een langzamerhand erkend gegeven, net als het veiligstellen van digitale systemen. Het stroomlijnen van de Unie is harde noodzaak. Obstructieve elementen als Orban en Fico* moet desnoods de wacht worden aangezegd. Beter een kleinere Unie dan een verdeelde. Neem de zorgen en ergernissen van de bevolking serieus: instroom vreemdelingen, huisvesting, zorg, onderwijs, veiligheid op straat. Verreweg de meeste burgers doen helemaal niet moeilijk, maar haal hen niet het vel over de neus. Stap over je eigen schaduw heen en werk samen. Wat is het alternatief?

Monk, 18 februari 2025

Foto: Monk

• Te vinden in categorie Archief, Zeg het maar, 3 april 2016.
• George Orwell, 1984, gepubliceerd in 1948.
• Orban en Fico: regeringsleiders van Hongarije en Slowakije.