Tot voor kort kon ik me niet indenken, zelfs maar gematigd positief te schrijven over het liberalisme van Rutte cum suis. Ik denk, dat dit mede was omdat ik mij niet echt een machtsovername door PVV en BBB kon of wilde voorstellen. Kon Nederland zo laag zinken, hierin terecht te komen? Ja, dus. Het agressieve nihilisme van Geert Wilders, de opportunistische volgzaamheid van Carolien van der Plas en de onnozelheid van NSC Mona Keizer veroorzaken verwarring in mijn voorstellingsvermogen.

Ik had beter moeten opletten. Zowel in ons land als elders in Europa, om te zwijgen van het verscheurde Amerika, is het wereldomvattende liberalisme al wat langer op z’n retour. In overmoed werden illusies uitgedragen naar de wereld. Democratie en brede welvaart werden uitgevent als vanzelfsprekende kernbegrippen. Het getuigt van weinig kennis over of van zelfs maar interesse in het wereldtoneel. Grote delen van de aarde worden sinds mensenheugenis beheerd door clans, pasja’s en dictators. Hoe kan iemand denken dat dit zal veranderen, dan nog in korte tijd?

Zelf raakten we ook op drift. In toenemende mate werden we afhankelijk van oliesjeiks en zogenoemde lagelonenlanden. We leunden graag achterover. Dienen als Europese draaischijf voor ingevoerd Russisch gas en het melken van brievenbusfirma’s is makkelijk geld binnen harken. Een soort neokolonialisme door middel van bestuurssystemen.

Lange tijd ging dit voorspoedig. De bomen groeiden tot in de hemel, maar het bleek waaibomenhout. In zelfgenoegzaamheid (verkocht als optimisme) belandde de hele samenleving op de schop. In de tijd moeizaam bevochten waarden werden hupsakee overboord gegooid. Met name het ver-markten en privatiseren, verwaarlozen van veiligheid en het afbreken van essentiële voorzieningen hadden ons mogen verontrusten. Lonen bleven decennia achter op bedrijfsinkomens, van het aangeprezen trickledown effect in de economie kwam niets terecht. Vervuiling en lawaai namen handoverhand toe.
Het volk kreeg brood en spelen: goedkope troep uit China en bijna gratis vliegreisjes. Zelfs mocht het klagen en zich hierin organiseren tot politieke bewegingen. De liberale democratie had zich met de Val van de Muur immers betoond als het enige houdbare politieke systeem. Vraag ik me intussen af, of welvaart de mensen dommer maakt, of alleen gemakzuchtiger.

Een bouwwerk kan geruime tijd overleven in stille betonrot. Op een dag stort het alsnog ineen. Zo’n moment van omslag was het vertrek van Merkel in Duitsland. Ineens werd tastbaar waar zij voor had gestaan: vrede met de maffia van Poetin en een gesust geweten middels grootschalige asielimport, wij redders van de menselijkheid. Nederland profiteerde volop van de wereldhandel en goedkoop geïmporteerd gas, wat kon ons gebeuren? Met kapitaalophoping in steeds minder handen, werd ook onze wereld evenwel grover, brutaler en platter. Eeuwenoude sociale verbanden raakten verzwakt. Maatschappelijk vertaalde zich dit in groeiende onvrede, drang naar overzichtelijkheid en verbinding. Er wordt minder gekeken naar wat we winnen (je went eraan), dan naar wat we kwijtraken.

Wie het goed gaat en de macht heeft, wil geen verandering. De status quo wordt gehandhaafd met middelen als de verdeelsleutel van belastingheffing. Ideologisch wordt geraffineerd gebruik gemaakt van de individuele mogelijkheden en verantwoordelijkheid: je maakt je eigen succes. Of niet. Wie achterblijft, wil niet ook nog eens ingepeperd krijgen dat dit je eigen schuld is. Verandering heeft tijd nodig, niet in dagen maar in generaties. Die tijd werd gegeven noch genomen. Er ontstond een conservatieve en zelfs regressieve onderstroom, die zich afzette en eigen politieke leiders vond. De populist swingt mee op het ritme van het volkse onbehagen. Elke ideologie werkt als opium voor het volk.

Al wordt asiel nog altijd breed vervlochten met arbeidsmigratie, de stok om de hond mee te slaan werd gevonden. Die hond was links Nederland, de vermaledijde elite, de orde van slappe rechters, de (altijd al) volksvijandige intelligentsia, de mainstream media die van alles zouden verdoezelen en achterhouden. De elite liet immigratie niet alleen toe, ze benoemde het niet eens en deed of haar neus bloedde. De asielzoeker werd de stok om het systeem mee te porren.

Verandering is een onverbiddelijk onderdeel van het leven. Na Merkel vertrok uiteindelijk ook Rutte, de Haagse ceremoniemeester. Als erkende stripper van defensie werd hij (hoe cynisch wil je het hebben) secretaris-generaal van de NAVO. Verkiezingen voor de Tweede Kamer sloegen de oude politieke orde aan gruizels. Wilders kraaide victorie, al stemde 70% niet op hem. Zijn nauwelijks verholen standpunt, waarin de grootste partij zonder pardon de dienst uitmaakt voor iedereen, spreekt velen aan. Democratie oude-stijl levert immers alleen maar een irritante elite op en oeverloos gehannes.

Een politieke wijsheid stelt dat bestaande structuren taai zijn. Gelukkig wel, begin ik onderhand te denken. Het zielloze amateurisme van het nieuwe kabinet PVV BBB NSC en VVD, is schrijnend om aan te zien. Van visie of zelfs maar van een uitdrukkelijk toegezegde transparante bestuurscultuur is geen sprake. Het gaat van crisis naar crisis. Inhoudelijk wordt nagenoeg niets gepresteerd en diplomatiek is ons land onderhand de risee van Europa. Het kabinet is als een trekpop in handen van de baas van een partij die deze kwalificatie niet eens verdient. Wilders, de man die op eigen gezag naar Hongarije en Israël gaat om er andere autocraten met politieke winst te feliciteren, heeft niets met gedeelde macht. Hij scheldt net zo hard op zijn eigen regering als op de voorgaande. Voor de Bühne resteert symboolpolitiek (130 km/u) en tendentieus geneuzel over incidenten. Rechts loopt voorspelbaar en hard tegen de muur van de werkelijkheid. Niets in de politiek of samenleving is simpel of eenduidig.

Wilders Noodwet Asiel ligt voor Pampus en dat is maar goed ook. Niet per se omdat asiel of zelfs arbeidsmigratie oeverloos moet kunnen voortgaan, maar omdat de noodgreep primair bedoeld was om de macht van het Parlement te kraken. En daarmee als toegangsdeur te dienen voor een meer autocratisch en ondemocratisch bestuur. Nu mag zijn adept Faber proberen de instroom te beperken via meer gebruikelijke wegen. Veel succes boekt ze vooralsnog niet, hierin geholpen door haar vierkant houding.

Nog erger dan het vertoonde geklungel, is de kennelijke trots op het eigen onbenul, het platte negeren van feiten en onderbouwde aanbevelingen, het op groteske wijze aanprijzen van de eigen daadkracht en het afschuiven van mislukkingen op links en woke. In deze specifieke combinatie, want rechtse woke bestaat ook. Hoelang Carolien de buldertractoren van FDF in bedwang kan houden, is nogal de vraag. Tot op heden zijn de Boze Boeren weinig opgeschoten met de BBB kabinetsdeelname. De achterliggende Agro-Industrie behoort trouwens tot de pijlers van de gewraakte elite in termen van politiek rechts.

De politieke chaos van rechts is geen toeval of puur gevolg van gebrek aan bestuurservaring. Ze komt neer op opzettelijke antipolitiek. Er is geen schaamte over het eigen amateurisme, maar juist trots! Ontwrichten en ophitsen zijn doelen op zich. Deze puberale houding strekt zich ook uit tot de buitenlandse politiek. De verwoesting door Israël van Gaza met inmiddels meer dan 50.000 doden en nog veel meer gewonden en ontheemden wordt door Wilders openlijk gesteund. Wie zich ertegen keert, is een antisemiet. Gecombineerd met zijn opvattingen over de Russenoorlog in Oekraïne komen de grenzen van zijn politieke houdbaarheid in zicht. Dat hoop ik tenminste.

Het echte gevaar van Wilders en consorten ligt precies in de opzet om geleidelijkheid, wederzijds respect en overleg te saboteren. Met ruzie en chaos wordt namelijk de route naar een autocratisch bestuur geplaveid. Mensen wijten hun problemen aan het systeem, democratie en zijn procedures. Wilders zal weten, dat met name jongeren in hun hedonistische droomwereld gevoelig zijn voor een bestuur waarin voor hen wordt gedacht. Zonder veel kennis van geschiedenis, staatskunde en bestuurlijke processen, gehecht bovenal aan hun mobieltje, games en sociale media, veronderstellen velen dat desnoods autocratie hen zal redden van dreigende maatschappelijke verplichtingen. Als ons leventje maar gewoon doorgaat, zal het ons worst wezen wie de dienst uitmaakt.

Mijn vrees is kortom, dat de bevolking in geval van nood eerder geneigd zal zijn mee te gaan in autocratie dan dat ze haar democratische verworvenheden wil verdedigen. Wie om zich heen kijkt op straat, in winkels of de metro en turft wie een mobieltje raadpleegt, weet het: dit land is ziek, de bevolking verslaafd. Dit aanpakken, is een heel grote uitdaging.

Monk
10 mei 2025

Foto: Monk