Europa is uit de crisis! 2014 wordt nog een moeilijk jaar, maar de recessie is voorbij. Met dank aan het consequente beleid van de EU en daarmee van Angela Merkel, is de impliciete boodschap. Berekend is overigens dat Duitsland haar leidende economische positie op en duur verliest aan Engeland, wegens de blokken beton uit Oost en Zuid Europa die meegesleept worden in het Europese avontuur.
Nederland blijft een beetje achter, maar geen nood: de ongekroonde Duitse deelstaat zal eveneens herrijzen. Ook voor Nederland betekent Europa voorlopig meer last dan lust. Het wachten is op voorstellen tot het verlaten van de Eurozone: samen met de Scandinavische landen zijn we stukken beter af. Reken hiervoor niet op onze premier: schoothondjes mogen alleen blaffen met goedkeuring van de baas.
Europa kraakt. De sociaal democratische verzorgingsstaat gaat de weg van de voormalige Oost Europese regiems. De neoliberale slopers juichen, maar zijn in de valkuilen van hun optimisme en welvaart van zeepbellen getrapt. Analyse en visie worden waar mogelijk geweerd. Europa leeft bij de dag, begeleid door het Euro Song Festival.
Verzet tegen de afbraak van voorzieningen is versplinterd en onmachtig. Er wordt geregeld geklaagd, maar overgaan tot harde actie is een ander hoofdstuk. Getroffen groepen verheffen hun stem, maar helpen doet het niet. Macht reageert alleen op echte dreiging.
Van de Universiteiten en Hogescholen, zeg maar het denkende deel van de natie, behoeven we weinig te verwachten. Geluiden tegen het heersende gedachtegoed worden hier afgedaan als ouderwets en nutteloos. Studenten koesteren zich in hun bevoordeelde positie en het besef dat zij er verstandig aan doen hun opleiding bijtijds af te ronden. Ingeval zij protesteren, is dit gericht tegen wegvallende voordeeltjes, minder dan het lage onderwijsniveau of de chaotische planning van colleges en al helemaal niet tegen de algemene maatschappelijke effecten van het gevoerde beleid.
Meningen dienen aanhoudend bijgesteld te worden, maar structuur en doelstellingen gaan langer mee. Hieraan ontbreekt het de oppositie. Achterdocht, twijfel en slagen om de arm zijn verstandige attributen in de klimtocht naar de berg Waarheid. Het is een missie die helaas door weinigen wordt ondernomen. Niet voor niets zie je tegenwoordig geregeld struisvogels achter de boerderijen. Altijd zoekt de mens naar zijn evenbeeld.
Ik denk dat de voornaamste reden in het ontbreken van verzet zijn oorsprong vindt in de welvaart, of meer precies: in het geloof dat deze welvaart permanent kan zijn, bijvoorbeeld als je maar voldoende inspanning levert. Veel mensen hebben het nog goed. Daarbij zijn solidariteit en de kunst van het actievoeren goeddeels verloren gegaan. Geen wonder in een land zonder historisch besef.
De periode rond de jaarwisseling heeft mij tot nadenken gestemd. Dit komt waarschijnlijk, omdat op Eerste Kerstdag een 4-elements brug uit mijn mond losraakte, waardoor ik lange tijd doorbracht in de wachtkamer van een hulpvaardige tandarts in het ziekenhuis.
De Europese recessie is als de aardverzakking in noordelijk Nederland. Het lijkt een natuurramp, maar heeft menselijke oorzaken. Je kunt de evidente problemen betitelen als groeistuipen of als tekenen van voortgaande instorting, al naar gelang je politieke overtuiging. Maatregelen konden hoe dan ook niet uitblijven, de breed aangehangen leer der Vrije Markt ten spijt. De man met het gouden horloge hield zijn hand op bij het volk.
Zo kwam er een garantie op spaartegoeden om geld bij de banken te houden in plaats van onder de matrassen van burgers. Er volgden aan het BNP gebonden maatregelen om de economie te stimuleren alsmede begrotingsregels voor alle EU landen. Graaicultuur en belastingparadijs werden besmet verklaard, macht en middelen van het IMF vergroot, het centrale toezicht op banken en hun merkwaardige leningen versterkt, geld onder hervormingsvoorwaarden in failliete landen gepompt, een banken taks ingevoerd, een Europees noodfonds ingesteld, allemaal maatregelen die zeker hebben bijgedragen om totale instorting tegen te gaan. Want tot die grens hadden de banken, verzekeraars, pensioenfondsen, multinationale producenten en politieke leiders ons in hun onnozelheid, arrogantie en hebzucht gebracht.
De vraag is wel, wie dit allemaal betaalt en of de reparaties een wezenlijke omslag inhouden.
De samenleving is sterk veranderd onder neoliberale wind, voortgaande techniek, globalisering van geldstromen en productielijnen, schaalvergroting en rationalisering. In heel Europa zien we afbraak van vaste werkverbanden, privatisering van infrastructuur, verwaarlozing van pensioenopbouw, schending van privacy door overheidsinstellingen en bedrijven. De burger wordt gereduceerd tot een databank waaraan hij zelf ruimhartig meewerkt. Het onderwijs lijdt aan vergaande inflatie. Onderzoek in Engeland geeft aan dat 1 op 3 Britse jongeren zich geneert voor het lezen van een boek. Echte dienstverlening verdwijnt in digitale protocollen en telefonische keuzemenu’s, een revolutie waarvan de sociale effecten op langere termijn nog onduidelijk zijn. Hele volksstammen zien hun vermoeden bevestigd dat zij er nauwelijks toe doen. De fopspeen van de ABW, hoe verstandig ook dat zij nog bestaat, lijkt op termijn onvoldoende om ongenoegen niet te laten omslaan in verzet en geweld.
De eerste djihadisten keerden al uit Syrië terug. De premier zegt lachend: een beetje risico nemen, hoort erbij.
Wat maakt het kapitalisme en het neoliberalisme zo succesvol? Is het gebrek aan concurrentie na de Val van de Muur in 1989? Ontkende het socialisme te lang basale feiten van de menselijke natuur, ofwel doet het neoliberalisme met meer succes een beroep op simpele driften en behoeften dan het socialisme ooit kon of wilde? Betreft het een welvaartsverschijnsel dat weer zal wegvloeien wanneer rampen of onafwendbare neergang toeslaan? Is het een schakel in de al door de Oude Grieken beschreven cyclus van machtsopvolging: democratie, anarchie, dictatuur en zo verder? Is het succes een gevolg van het gegeven dat de mens een roofdier is dat zich snel verveelt en naar risico’s zucht?
Is het neoliberalisme wel zo succesvol, of leeft zij vooral op de pof en vreet zij alles op wat in voorafgaande tijden werd vergaard?
Op RTL tv zag ik een naakte dikke man. Hij zat op knieën en handen als een beest en was omringd door andere mannen. Zij staken een appel tussen zijn billen, haalden een groot varken erbij en wachtten tot dit dier de appel zou wegvreten. Humor!
Een andere scene toonde een eveneens naakte man. Hij liet een mini helikopter opstijgen die met een koord aan zijn piemel was gebonden. Lachen!
Wie nog wat wil zeggen over Berlusconi, mag eerst eens naar de Hollandse treurbuis kijken.
De samenleving is hybride, op drift, in een fase van snelle verandering. De richting is onduidelijk, het krachtenveld instabiel. Scheidslijnen tussen goed en kwaad, zinvol en zinloos, progressief en conservatief zijn flinterdun. Feiten worden ontkend, de wereld als een speelveldje gepresenteerd, niet als een krachtenbron die het met Europa en Amerika niet noodzakelijk goed voor heeft. Malversaties worden afgedaan als incidenten en niet onderkend als deel van het systeem. De taal wordt ingeperkt tot digitale formats en ontdaan van haar nuances. Een gevaarlijke zaak, want taal is nauw verbonden met denken.
Nog kan het alle kanten uit gaan. Dynamiek en zelfredzaamheid worden gepredikt en ontstaan paradoxaal in nieuwe netwerken die de bestaande dominantie kunnen verzwakken, maar tegelijk neigen zij naar een succesvolle bovenlaag en kaf dat blijft liggen. Alles bijeen denk ik, dat een land gedoemd is wanneer het een premier aanstelt die zich erop laat voorstaan geen visie te hebben en topmanagers betaalt die hun best doen te scoren op alleen de zeer korte termijn.
Wellicht kan Joop van den Ende er een musical over produceren.
Ongetwijfeld ben ik zwartgallig. Het ligt aan mijn karakter of ik heb teveel onzin gehoord. Ik wind me snel op, zie vooral de bomen in plaats van het bos. In mijn slaap knars ik mijn tanden op welhaast Bijbelse wijze. Geen wonder dat ik uitgerekend Eerste Kerstdag bij de tandarts belandde.
Monk
1 januari 2014
(foto: Monk)
