Zeventig burgerdoden en nog meer gewonden. Het gebeurde in 2015 door een aanval met een Nederlandse F-16 op een autobommenfabriek van Islamitische Staat in Irak.
Een geweldige voltreffer! Nederlandse F-16’s voerden wel 2000 missies uit, waarvan het merendeel bewapend. Nederland stapte maar wat gretig in het conflict met IS, onder instemming van de Kamer.
Hoe komt het trouwens dat burgers nabij een bommenfabriek wonen? Werken ze daar misschien?

Toenmalig Minister Jeanine Hennis-Plasschaert informeerde de Kamer beperkt over de aanval. Inmiddels komt een volgende minister tot een bijeen gehaspeld excuus over dit “verzuim”. Rutte III herinnert zich niets van de zaak. Kan ik me voorstellen: iemand zonder visie zal ook een geheugen ontberen en het speelde alweer 4 jaar geleden. Misschien moeten we het de vroegere versies van Rutte vragen. De premier reflecteert tegenwoordig vaker over zijn desastreuze eerdere kabinetten.

Onze luchtmacht opereerde onder de vlag van een internationale coalitie. De orders kwamen van betreffend hoofdkantoor. Je zou denken dat de militairen uitsluitend verantwoording afleggen aan dit commando, maar het ligt ingewikkelder. Naar een recept dat al eerder fataal uitwerkte in voormalig Joegoslavië, eist de Kamer verantwoording van de regering en bemoeit zich graag overal mee. Toenmalig premier Kok vierde zijn polonaise met de in hun onderbroek uit Srebrenica ontsnapte Dutchbatters en ook de Kamer reageerde verheugd: goed gedaan, jongens en meisjes! Het falen van de missie werd mede veroorzaakt door naïviteit, gierigheid en morele oordelen van Den Haag inclusief de Kamer. Of denkt u dat de militaire leiding van Dutchbat niet begreep dat ze geen enkele serieuze aanval kon weerstaan? Couzy en Karremans wisten maar al te goed door wie ze waren gestuurd maar stelden zich op zoals Defensie betaamt: de dood of de violen.

Nederland neemt graag deel aan militaire missies in den vreemde. Staat goed op de internationale CV waarvan figuren als De Hoop Scheffer profiteerden. Deze missies vinden altijd plaats onder de paraplu van een groter geheel: NATO, VN of een andere coalitie. Er wordt een opperbevel aangesteld en uitvoering vindt plaats onder bepaalde wetten en normen. Evaluatie en eventuele sancties ten aanzien van betrokken militairen liggen bij dit opperbevel. Wat kan ervan terechtkomen als elke bijdragende natie de uitvoering kan oordelen of zelfs interveniëren? Begin er dan niet aan.

Het probleem aan oorlogvoeren, is dat hierbij nu eenmaal doden en gewonden vallen onder burgers die in de weg lopen. Oorlog mag ver van ons bed plaatsvinden – het blijft een smerig bedrijf. Den Haag inclusief delen van de Kamer volharden evenwel in hun droomwens van een schone oorlog. In 2010 zagen we Groen Links akkoord gaan met een missie in Uruzgan, Afghanistan. Deze moest beperkt blijven tot een politietrainingsmissie. Stel het u zich voor: kogels vliegen je om de oren, bermbommen blazen je auto van de weg, een geïnfiltreerde Taliban blaast zich op in de kantine. Nog te zwijgen van de manier waarop ook de politie in oorlogsgebied arrestanten behandelt, al is het maar uit lijfsbehoud. Groen Links dacht kennelijk aan het uitdelen van parkeerbonnen, iets waar bolwerk Amsterdam inderdaad een expert in is.

Liegen tegen de Kamer is een politieke doodzonde. Terecht. Alleen moet duidelijk zijn waarover je vragen mag stellen en wat geheim moet blijven. Onder druk van moraliserende partijen als GL en SP slaat minister Bijleveld dan ook de verkeerde weg in door meer toekomstige transparantie toe te zeggen. Wanneer je besluit tot militaire deelname in een conflict, behoort de verantwoordelijkheid bij het militair commando te liggen en is politieke zwijgzaamheid om meerdere redenen geboden. Minstens zolang de missie gaande is. De Raad van State oordeelde in 2018 terecht in deze zin. Achteraf mag de Kamer de regering aanspreken op de condities van deelname. En eventueel de laan uitsturen.

Tot de F-16 piloot die de IS autobommenfabriek raakte, wil ik zeggen: sterkte met uw gemengde gevoelens wegens de burgerdoden, maar uw actie was perfect en redde zonder twijfel (andere) levens.
Mijn plaatsvervangend excuus voor het Haagse gereutel hierover.

Monk
15 november 2019
Foto: Monk