Monkwise

columns verhalen fotografie

Jaloezie

| Geen reacties

Willen zijn als de ander of bezitten wat de ander heeft. Wie kent de ervaring niet? Vage jaloezie speelt een rol in menig gesprek, in menige ontmoeting. Het gevoel houdt verband met de behoefte aan veiligheid en erkenning. Vandaar dat mensen die je na staan er het eerst voor in aanmerking komen.

Aanleiding tot jaloezie bestaat volop. De ander heeft het beter voor elkaar of pretendeert dit. Aan de ander valt toe wat jij begeert: de baan, de erfenis, de voordelige aanbieding. Of anders gaat het om gezondheid, verstand en schoonheid.
Bestaat er ook een gevoel dat omgekeerd is aan jaloezie? Is het onverschilligheid, desinteresse, besef van betrekkelijkheid?

Is jaloezie een positieve of een negatieve eigenschap? Drukt het terneer of spoort het aan om beter je best te doen teneinde langszij te komen met de ander of deze zelfs te overtreffen? Kan het worden aangewend om ongekende krachten en talenten in jezelf aan te boren en tot een rijker en completer mens uit te groeien? Of is het een drijfveer om je dingen te laten doen of zeggen die je bij nader inzien het schaamrood naar de kaken jagen? Zeker is, dat jaloezie niet werkt zonder de ander. Zonder de ander ben je vrijgesteld, maar wie is zonder de ander of wil dit zijn?

Waarmee duidelijk wordt dat jaloezie verband houdt met je positie in de wereld en de hierin gangbare waarden en opvattingen. De mens wordt gedreven door begeerten die leiden tot onderscheid. De soort samenleving waarin je verkeert, heeft derhalve invloed op de inhoud van jaloezie en de mate waarin deze optreedt. Wij leven vermoedelijk in jaloerse tijden, want competitie is de norm. Net als de morele verplichting in het leven te slagen (omdat je dit zelf in de hand hebt).

Graag maak ik mezelf wijs van jaloezie geen bovenmatige last te hebben. Mogelijk is het zo, dat ik mensen en situaties die dit in hevige mate bij me kunnen opwekken, liever mijd. Je moet een kat niet op het spek binden. Een enkele keer ben ik uit mijn slof geschoten en bezorgde de ander bijna een hartverzakking. Heb ik hierover spijt? Ja en nee. Ja, omdat dit gedrag mij verlaagde en nee omdat de uitgegoten emmer koud water terecht was.

Toen ik parttime werkte en om pak weg 14 uur in de middag huiswaarts ging, leverde dit mij vaak jaloerse blikken en opmerkingen op. Zodra ik de ander voorstelde om dan maar van leven te ruilen, was de eerste reactie meestal gretig. Tot ik uitlegde dat ik voor het resterende arbeidsdeel was afgekeurd en er met parttime werk nooit iets van een loopbaan terecht gaat komen. Dan kon de jaloerse collega weer zonder wrok het werk hervatten. Ik eindigde zo’n gesprek dan ook standaard met de pastoraal cynisch bedoelde opmerking: ga in vrede.

Jaloezie heeft een gevaarlijke kant. Deze licht op wanneer zij omslaat in ressentiment. Dan gaat het niet meer om verlangen of begeerte naar wat de ander heeft of is en jij niet, maar ontaardt het in de behoefte de ander te beschadigen, deze net zo met lege handen te zien staan als jijzelf staat of meent te staan. Zelfs kan het zover komen, dat je schade aan jezelf toestaat of actief berokkent, alleen maar om de ander mee te kunnen trekken.

Een opvoeder die ik hier Moeder zal noemen, verhief deze vaardigheid tot pure kunst. Moeizaam door haar kinderen behaalde resultaten werden dadelijk overstemd door resultaten van anderen te benoemen, of (nog erger) door een hardnekkig negeren. Al te menselijke jaloezie was lang geleden omgeslagen in de behoefte de ander het plezier te ontzeggen. Indien Moeder al niet het doel had om je de grond in te boren, dan was dit in ieder geval wel het effect. Ik denk dat het pogingen waren om een kennelijk verstoord evenwicht te herstellen, Moeder het gevoel te verschaffen niet de mindere te zijn. Het brein is ingewikkeld, al meen ik soms een bepaalde footprint te onderscheiden.

Wraak, hoe kinderachtig ook, werd uiteraard haar deel. Zo weigerde ik in de loop der tijd stelselmatig haar zelfgebakken koek en taart te proeven. Wat u zegt: koek van eigen deeg. Bakken was één van de weinige zaken waarmee zij zich nog kon onderscheiden en ik saboteerde Moeders kleine genoegen bewust.
Wat achteraf resteert, is het besef van tragiek en treurnis, van onvermogen, het menselijk tekort.
Ik zei het al: jaloezie heeft een gevaarlijke kant.

Monk
1 augustus 2014

(foto: Monk)

Geef een reactie

Verplichte velden zijn aangegeven met een *.



De verificatie periode van reCAPTCHA is verlopen. Laad de pagina opnieuw.