Van vee is bekend dat het bestaat uit prooidieren. Koeien, schapen en konijnen klitten samen in hun voorgeprogrammeerde angst voor de Alleingang. Hoe irrationeel ook, vee zal proberen bijeen te blijven: bosbrand, kolkend water noch een hinderlaag van krokodillen verandert hieraan iets. Slechts bij uitzondering zal een prooidier zich tegen een belager keren. Collectief verzet is nog zeldzamer.

Ook mensen geloven in de groep, de meute, de kudde. Meningen en gedrag worden aangepast om binnenboord te blijven. Externe vijanden hebben we nauwelijks. We zijn het zelf, in afwisselende rollen, die elkaar naar het leven staan. Desondanks zijn we bovenal prooidieren. Elke demagoog of kantoormanager tast de grenzen af van het incasseringsvermogen van de omgeving. Elke groep ondergaat vernedering naar vermogen. Men mort en knort, telt zijn zegeningen en legt zich zuchtend neer bij de situatie. Freedom is just another word for nothing left to lose, zong Janis Joplin ooit.

Aan deze zaken dacht ik tijdens het samen met mijn vrouw bekijken van de film Fifty Shades of Grey, lang bewaard in de opslag van ons tv abonnement. Gelegenheid om af te dwalen, biedt deze film ruim voldoende. Het is namelijk de meest erbarmelijke rolprent sinds tijden. Het verhaal raakt kant noch wal en trekt alle registers van de Bouquetreeks open. De flirt met SM slaat de plank al helemaal mis. Desondanks juichten miljoenen bezoekers over de film. Hoe kan dit in een cultuur van internet en sociale media? Misschien juist om die reden: kuddegedrag, de drang erover te kunnen meepraten.

Het fenomeen is even zorgwekkend als bekend. Met name in de politiek is er altijd stevig op ingezet. Hitler was een meesterlijke volksmenner, net als vandaag Erdogan. Noem het bezielende leiders en het klinkt al de helft minder gevaarlijk dan zij in werkelijkheid zijn: machtsbeluste psychopaten. Donald Trump rent van flater naar flater. Zijn brutale gehannes zal nog tot oorlog leiden. Nederland is gelukkig te klein voor een machtig leider, maar wij kennen wel het zogenaamde stemvee. Hiertoe behoren we bijna allemaal.

Zelfs kritische journalisten onderschatten het krachtenspel tussen de cowboy en het vee. In zijn laatste column* beschrijft Amsterdammer Holman zijn ergernis over de stroom toeristen. Zij blokkeren hardnekkig het verkeer en meer in het algemeen de normale gang van zaken in de stad. Zijn ze arrogant, blind, koloniaal of fascistisch, vraagt Theodor zich af. Hij ziet een simpele verklaring over het hoofd die hij nota bene zelf aanstipt in een dodelijk verkeersongeval: mensen belanden liever onder de tram dan het contact en daarmee de veronderstelde veiligheid van hun groep te verliezen.

Biedt de toekomst hoop? Voor het kortstondige en deels op leugens en onzin gebouwde geluk van Facebook, verkopen miljoenen hun ziel aan een cowboy die hen uitlevert aan de commercie en aan politieke leiders voor wie democratie geen enkele waarde heeft. Aan de basis van dit fenomeen ligt andermaal de vrees buiten de kudde te geraken. Een krokodil als Mark Zuckerberg zet maar wat graag zijn tanden in het bange vlees. Hij is, zoals de schatrijke en halfgare Christian in 50 Shades aan de beeldschone Anastasia bekend: I’m fifty shades of a fuck up. Dat moesten meer mensen bij zichzelf inzien.

Monk
04-06-2017
(Foto: Monk)
T. Holman, Het Parool, 4 juni 2017