Monkwise

columns verhalen fotografie

Cowboy bandje

De naamgeving aan het rapport van de Commissie Van Dam inzake de Toeslagenaffaire is veelzeggend: Ongekend Onrecht. Subsidie gerechtigde burgers zijn jarenlang onterecht gekort, tot terugbetalen van grote sommen geld gedwongen en gecriminaliseerd tot in de rechtbank. De materiƫle schade (verlies huis of inboedel, auto en zo verder) is al enorm, nog groter en onoverzichtelijker zal de schade blijken die is toegebracht aan de rechtsstaat: het vertrouwen van de burger in de overheid is zoek. De muziek van het cowboybandje uit Den Haag klinkt steeds slechter.

Premier Rutte reageert zoals we van hem zijn gewend: begripvol meebuigen en tijdrekken. Hij noemt het rapport heel heftig, ook voor de ouders en het hele systeem. Het kabinet gaat zich beraden.
Rutte spreekt Nederland BV toe alsof hij deel kan zijn van de oplossing, in plaats dat hij deel is van het probleem.

Al tijdens de verhoren door de Commissie wijzen de verdachten naar elkaar. Iedereen schuldig, dan niemand schuldig. Dit is niet eens heel ver bezijden de waarheid. De kwestie is namelijk, dat het systeem een dergelijke wantoestand mogelijk maakt. Immers, de hele Trias Politica doet mee: de Wetgever (Kabinet, Kamer), de Uitvoerder (Ministeries, ambtenaren) en de Rechtspraak (officieren van Justitie, rechters).

Kan niemand aangesproken worden? Het komt mij voor dat primair Mark Rutte, Frans Weekers, Eric Wiebes en Lodewijk Asscher in de beklaagdenbank horen. Zij hebben aangestuurd, gelogen, verzwegen, weggekeken en bovenal volhard in dit gedrag, dan nog tegenover het Parlement, het hoogste gezagsorgaan. Drie VVD-ers en een PvdA-er. Zegt politieke kleur iets? Bij de VVD zagen we in de afgelopen jaren vaker schandalen alsmede om die reden aftredende bewindslieden. De PvdA werkte mee aan de keiharde opstelling: Asscher is een regenteske biefstuk socialist die probeert de restanten van zijn nutteloze partij bijeen te houden.  

Het Parlement heeft grotendeels zitten pitten, had geen oog voor de ernst van de situatie en liet de Daltons hun gang gaan. Voor coalitiegenoten van de regering is dit min of meer begrijpelijk, want eigen bewindslieden worden ontzien. De oppositie schoot evenwel ook tekort, al is de opzettelijk gehinderde en onvolledige informatiestroom misschien een verzachtende omstandigheid. Ambtenaren moeten het onrecht voor hun neus hebben zien ontstaan en toenemen. Zij deden niets of niet genoeg. Mogelijk uit terechte vrees hun baan en toekomst te verspelen: de angstcultuur bij de Belastingdienst is bekend. Maar er is meer: het automatiseren van systemen, bezuinigen op overheidsuitgaven en formatteren van burgers.

Voor de Commissie hebben enkele parlementsleden veel werk verricht: Renske Leijten (SP) en Peter Omtzigt (CDA) zijn de meest uitgesproken criticasters. Nu begrijpt u meteen waarom de laatste als lijsttrekker van het CDA wordt geweerd, al heeft hij er volgens de interne verkiezingsuitslag recht op. Kamerleden in alle politieke kleuren tuimelen over elkaar om snel tot compensatie van de aangerande burgers te komen. Maar de (nog steeds) uitvoerende Belastingdienst weet al: het is allemaal heel ingewikkeld. Een irritante opmerking, maar wel begrijpelijk vanuit de praktijk. Aan de systematiek, schaalvergroting en het gebrek aan gemotiveerd en gekwalificeerd personeel is namelijk niets veranderd.

De toonzetting van het voorliggende rapport mag hard zijn, met iets minder goede wil kan ik er een nog scherper etiket op plakken: staatscriminaliteit, verpakt in systeemgeweld. Nederland als Bananen Republiek. Het gaat niet zomaar om fouten, maar om elitaire arrogantie, meebuigen met populisme en onverschilligheid voor maatschappelijke kwaliteit.

Het plaatje past in een grotere legpuzzel. Een jarenlang verdacht gemaakte en krimpende overheid, gefaciliteerde welvaartsongelijkheid, verkwanselde volkshuisvesting, verschraald onderwijs, verwaarloosde politie en defensie, gekoppeld aan  bureaucratiseren, digitaliseren, formatteren en vertrouwen op algoritmen, beginnen na twintig jaar hun tol te eisen. De neoliberale muzikanten zullen een nieuw en beter repertoire moeten ontwikkelen. Ze mogen ook gewoon opkrassen.

Monk
18 december 2020
 Foto: Monk

Reacties zijn gesloten.