Twee decennia lang volhardde Den Haag in een beleid dat puur gericht was op snel en inspanningsarm geldgewin. Neem het Ruslandbeleid van de kabinetten Balkenende en Rutte I t/m III. Poetin kwam in 2000 aan de macht. Zijn verleden was geen geheim: KGB. Poetin was hierin geen eenling: zijn hele hofhouding komt uit deze kliek, inclusief patriarch Kirill van de Russische Staatskerk. Nederland moest en zou draaischijf worden voor geïmporteerd Russisch gas. Leidingen aanleggen, gaskraan open en cashen. Neoliberalisme ten top.  

Den Haag liftte graag mee met Duitse economische belangen en Merkels politiek van Friede, Freude, Eierkuchen. Dan luister je gewoon niet naar het gezeur van je eigen geheime diensten die je voorhouden dat de beoogde constructie van gaslevering leidt tot afhankelijkheid van een perfide Kremlin. Wat konden deze diensten helemaal weten: er was net flink op bezuinigd! Balkenende streefde naar dat vleugje VOC dat Nederland in zijn ogen ontbeerde. Op school had hij nooit opgepikt, dat de VOC van meet af een gewapende organisatie was en geen clubje kantoorbureaucraten, net terug van de kapper. Balkenende is allang weg uit het Torentje, maar sinds 2022 wel Minister van Staat. Zo gaat dat met Grote Bestuurders en Mark zal er jaloers op zijn.

De EU was en is primair een belangenclub van multinationals: Banken, Pharmaceutica, Voedselindustrie, Fossiele Belangen, Autofabrieken. Marktleider Duitsland liet zich door hen de wet voorschrijven, al kon ex-DDR Merkel als geen ander weten wat Poetin drijft en vertegenwoordigt. Zij liet zich verleiden om de bestaande gasroute door Oekraïne te omzeilen met Nordstream, gevolgd door Nordstream II. De EU-belangenclub dacht meer aan economie dan aan geopolitiek. Daarbij probeerde Merkel Duits Machtsdenken te mijden, tot vreugde van Poetin.
De puur op gas/geld gerichte houding van de Nederlandse regering (Balkenende en daarna Rutte) werd door Moskou zodanig op prijs gesteld, dat beide heren achtereenvolgens (2004 en 2010) de Rusprix ontvingen, wegens de uitzonderlijke persoonlijke bijdrage aan de ontwikkeling van de relatie tussen de Russische en de Nederlandse staat.  

De Nederlandse houding staat niet op zichzelf. Zoals ook is gebleken in de kwestie van de Groninger gaswinning ging het Den Haag heel lang puur om het geld. Niet voor de hardwerkende Nederlander, zoals Rutte uitentreuren kon zeggen, maar voor de diepe zakken van geldschieters van de fossiele industrie. Abject gunstige Belastingvoorwaarden versterkten dit patroon. Nederland bracht het zelfs tot een plek in de mondiale Top 3 van Witwasnaties! Wie hier iets over zegt, krijgt de drogreden voorgeschoteld dat multinationale ondernemingen voor een geweldige werkgelegenheid zorgen, een stelling die allang is ontkracht. Juist kapitaalkrachtige bedrijven lopen immers voorop in automatiseren en digitaliseren, slechte arbeidscontracten, ontslagrondes en het ontwijken van belasting. Hierop desondanks inzetten, is een doelbewuste keuze.

Sinds de Russische invasie in Oekraïne (en dus niet sinds de inname van de Krim), kwam een onwaarschijnlijke verandering van de grond. Europa wist (noodgedwongen) verrassend snel alternatieve aanvoerlijnen voor energie te regelen. Het werd zich bewust van de geopolitieke noodzaak als eenheid op te treden, Duitsland schudde haar politieke underdogpositie van zich af. Finland trad toe tot NATO. Zweden moet wachten op de Turkse afperser Erdogan om hetzelfde pad te volgen. Schade is er ook: nog meer vertraging in de energietransitie, toegenomen energie-afhankelijkheid van de USA, hoge inflatie met graaiende grootgrutters, permanent verlies aan welvaart en koopkracht. In Den Haag leverde Mark eindelijk zijn jokerkaart op Russisch gas in. Een weg terug is onderhand nauwelijks denkbaar. Zou hij zijn Rusprix nog in het zicht hebben staan? Of legt hij aan iedere bezoeker uit dat je er met de kennis van toen naar moet kijken?

Voor de omslag was wat nodig. In negatieve zin: betrapte Russische hackers, MH 17, Shell werd genaaid en de massale inval in Oekraïne. Stukje bij beetje werd de neoliberale gasdroom ontmanteld, maar de nekslag werd geleverd door het opblazen van Nordstream in de Oostzee.
In positieve zin aan de omslag droegen vooral bij: de gekantelde houding van Berlijn en de inzet van Washington onder Biden.

Het ongefundeerde geloof van de liberalen in een gunstige relatie met Rusland hield lang stand, maar van lieverlee is Den Haag overstag gegaan: van Cassatschok* naar Kassa Schok.
Vandaag loopt Mark voorop in het ondersteunen van Oekraïne. De Hollandse wapenkast is leeg getrokken. Het ging van scherfvesten naar Houwitsers en binnenkort F-16 straaljagers. Je zou er wat van gaan denken: laat de Russen maar leegbloeden en de Oekraïners schatplichtig worden aan de EU en NATO.
Helaas lijkt de door Poetin verklaarde oorlog tussen Europa/Amerika en Rusland slecht door te dringen tot onze bevolking. Wij maken ons liever druk over de vakantiedrukte op Schiphol en de uitslag van het songfestival. Als dat maar goed gaat.

Monk
5 juni 2023

Foto: Monk

• casatschok – pseudo Russisch dansliedje van Ria Valk, 1968