In tijden van vakantie en zomerstorm zakt de aandacht voor de Russenoorlog gemakkelijk weg. Helaas en ten onrechte. Het geweld in Oekraïne gaat elke dag door. Hopen op de val van Poetin is niet erg realistisch en bovendien geen garantie voor verbetering. Aan de voornemens van het Kremlin zal niets veranderen zolang Poetin niet zwaarder in het nauw wordt gedreven.

Het Westen is gewend te denken op de korte termijn. Alles moet snel en vluchtig. De Russen nemen alle tijd die hun ongecontroleerde leiders nodig achten. Met het actuele front en de raketinslagen in steden op ruime afstand, hebben wij Europeanen bovendien de neiging om oorlog te beschouwen als een abstractie of erger: entertainment. Wij zien uit naar militaire doorbraken en successen, niet naar loopgraven en kerkhoven.

Het begint al met slecht onderbouwd optimisme. Kijk op de wereldkaart en zeg zelf: wie heeft de grootste kans aan het langste eind te trekken: Kiev of Moskou? Daar komt bij dat Rusland, hoe gebrekkig ook, militair op eigen benen staat, hetgeen van Oekraïne niet gezegd kan worden. Confrontaties worden beslecht op het slagveld, de oorlog in de fabrieken. Bovendien blijft het een feit, dat in de oostelijke gebieden van Oekraïne sterke Russische minderheden wonen. Van de Balkanoorlogen kennen we de kracht van loyaliteit en etnische binding. Redelijkheid is ver te zoeken, al helemaal na een periode van moord en doodslag.

Wereldrijken zijn kolonisators. Waar Europa ooit overzeese gebiedsdelen innam, werden de moederlanden zelf hierdoor niet vergroot. Misschien op Frankrijk na, dat serieuze pogingen deed om Algerije om te vormen tot integraal onderdeel van de Franse Staat.
Rusland is eveneens een koloniale mogendheid, met het verschil dat de onderworpen gebieden aan de randen van het moederland liggen. Kazachstan, de Baltische Staten, Oekraïne zijn in oorsprong allemaal veroverde en geannexeerde gebieden. Waar Europa na WO II snel dekoloniseerde, liet het Kremlin pas door de ineenstorting van de USSR begin jaren 1990 de teugels los. Om hier binnen 10 jaar met spijt en rancune op terug te zien.

Waar het Westen denkt in termen van democratie en commerciële ontwikkeling, nemen de Russen alle archaïsche tijd van de wereld, met dank aan een autocratisch regiem dat Middeleeuwse trekken koestert. De bevolking hoeft niet welvarend te worden. Bij kritiek sluit je hun kantoren of ruim je ze uit de weg. Het land heeft onder Gorbatsjov en Jeltsin slechts geroken aan vrijheid en democratie. De meeste Russen ruilden de chaos die hierop volgde graag in voor het hen bekende recept van een Sterke Man, zeker waar deze wordt gesteund door de Patriarch. De Russische ziel ademt geen vrijheidsdrang, maar onderwerping en gelatenheid.

Poetin heeft zich beslist verkeken op de Oekraïense tegenstand en al helemaal op de vastberadenheid van het Westen om dit land te steunen, maar wat zegt het? Hoelang nog toont Europa sterke knieën? Wat als de Republikeinen in de USA straks de verkiezingen winnen? Welke afweging maakt China als wereldmacht in opkomst, vijandig aan de USA? Hoelang nog houdt Kiev het politiek, economisch en sociaal vol om door te vechten? In Oekraïne zijn verkiezingen. Daar hoeft het Kremlin zich niet druk om te maken. Waar Oekraïne rekening beter rekening houdt met humanitaire meningen in Westen, deinzen de Russen niet terug voor onbegrensd en willekeurig geweld. Kijk er niet van op, als ze een kerncentrale opblazen en hiermee een wereldramp veroorzaken.  

Waar gaat dit naartoe en wat kunnen wij doen? Het reguliere leger van de Russen stelt niet veel voor. NATO en al helemaal de Amerikanen zouden er gehakt van maken. Het zijn hun atoomwapens die ons gijzelen. Het Westen loopt op eieren, vooral uit vrees voor oorlog die kan uitdraaien op Armageddon.

Een deel van het probleem zit in de vaagheid van grensgebieden tussen de grote mogendheden. In Europa is Oekraïne zo’n gebied, net als Moldavië en Belarus. Een nieuwe Koude Oorlog lijkt niet alleen onafwendbaar, maar kan ook gunstig zijn. Schep duidelijkheid over de status van landen. Belarus bij het Westen halen, lijkt nauwelijks haalbaar. Moldavië valt geografisch wel aan het Westen. Oekraïne kan de oorlog waarschijnlijk niet volledig winnen. Hier moeten we iets mee.

Vergeet de liberale droom van onze multinationals en hun politieke adepten. De geschiedenis is na 1990 helemaal niet opgeheven, zoals werd gekraaid. Grenzen zijn niet iets van alleen het verleden. Dat politieke en culturele verschillen zich perse laten overbruggen door economisch belangen, is reclame van het enige dat echt internationaal is: geld en dus van de Banken en multinationals.

Er is werk aan de winkel. De Russenoorlog vraagt om meer Europa. We moeten nadenken over een Federatie, waarin de echt gezamenlijke belangen geregeld zijn bij een gewone meerderheid van stemmen.
Probeer niet af te dwingen dat iedereen Uniekaas moet eten of met de gendervlag zwaaien op straffe als achterlijk te worden weggezet. Zweden wil lid worden van NATO. Dit mag niet afhangen van Erdogan of een andere clown. We moeten meer investeren in de Balkanlanden, ook in Servië. Afspraken over militaire uitgaven moeten gewoon worden nagekomen, met name door Nederland.
In (uiteindelijke) onderhandelingen over de Russenoorlog is de kans groot dat Kiev veren moet laten. Herovering van de Krim lijkt om meerdere redenen onhaalbaar en de Oostelijke kantons zullen een bron van etnische tweespalt blijven. Ter compensatie en om duidelijkheid te verschaffen, wordt het nieuwe Oekraïne lid van de EU en NATO en met Europees geld herbouwd.

Poetin voert oorlog tegen Oekraïne, maar dit is geen incident. Hij voert oorlog tegen het Westen, tegen moderniteit en democratie. Tot op heden is dit benaderd als containment: indammen van het probleem, hopen op betere tijden. Die komen niet vanzelf. We moeten ze afdwingen, met meer visie, erkenning van onze mogelijkheden en beperkingen, met militair materieel en harde diplomatie – dit laatste desnoods ook richting Kiev. Een feestje voor alle Broeders op aarde wordt het nooit.

Monk

6 juli 2023

Foto: Monk